Het is december 2016 als de dan 12-jarige David voor het eerst een gedwongen behandeling ondergaat. Er is bij hem een hersentumor geconstateerd, maar de jongen en zijn van zijn vader gescheiden moeder willen geen behandeling in het reguliere circuit. Daarop komt hij onder de voogdij van de stichting De Jeugd- & Gezinsbeschermers.

Wie er om de kinderbeschermingsmaatregel vroeg, blijkt niet uit het vonnis. Buijsen: „Dat kunnen zijn vader, maar ook de behandelende artsen zijn geweest.”

Wat schrijft de wet in dergelijke situaties voor?

„Uit het vonnis blijkt dat een jeugdpsychiater die David toen heeft onderzocht hem wilsonbekwaam heeft verklaard. Dat is cruciaal, want vanaf dat moment is de vervangende beslisser, in dit geval de voogd, degene die zijn belangen moet vertegenwoordigen. Hij is degene met wie de artsen in overleg moeten treden, overigens zonder dat ze zijn wil blindelings mogen volgen. Tegen zijn wil in een behandeling doorzetten mogen ze alleen als dat nodig is om ernstig nadeel te voorkomen.”

Hoe dan ook, David maakt zijn bestralingsbehandeling af, maar meldde eind februari opnieuw te willen stoppen, waarbij hij ook aangaf geen chemokuur te willen. Nieuw onderzoek van de kinder- en jeugdpsychiater, dit keer uitgevoerd op aandringen van de behandelend arts, leidde tot een andere conclusie. Anders dan in december werd de jongen eind maart wel wilsbekwaam verklaard.

De vader die zijn zoon via de rechter wilde dwingen toch chemokuren te volgen, trok vrijdag aan het kortste eind. Buijsen zegt slechts drie of vier vergelijkbare zaken te kennen; de laatste alweer daterend van enige tijd geleden. Steeds volgde de rechter een consistente lijn: vanaf de leeftijdsgrens van 12 jaar en ouder geeft de wil van het kind de doorslag bij verdeeldheid tussen kind en ouders; mits het kind door een bevoegde arts wilsbekwaam is verklaard. „Wat mij betreft terecht”, zegt Buijsen. „Wie wilsbekwaam is, kan in Nederland niet gedwongen worden een behandeling te ondergaan.”

Een 12-jarige die binnen drie maanden van wilsonbekwaam wilsbekwaam wordt verklaard; is dat niet opmerkelijk?

„Het is niet mijn expertise, maar voor Nederlandse kinderartsen geldt dat, los van hun levensovertuiging, niet als uitzonderlijk. Bedenk wel dat je iemand niet wilsonbekwaam kunt verklaren omdat hij keuzes maakt die zijn omgeving niet deelt. Deze jongen moest het risico op schadelijke bijwerkingen van een chemokuur afwegen tegen een verhoogd risico op het terugkeren van de ziekte. Of hij daartoe in staat kan worden geacht, hangt ervan af of hij informatie kan doorgronden, voors en tegens van een bepaald besluit tegen elkaar kan afwegen en daaraan conclusies kan verbinden. De rechter is tot de overtuiging gekomen dat het onderzoek naar zijn wilsbekwaamheid zorgvuldig en volledig is geweest.”

Zou u voorstander zijn van een hogere leeftijdsgrens, bijvoorbeeld 15 of 18 jaar?

„Niet op basis van deze uitzonderlijke casus. Dan moeten er aanwijzingen zijn dat de wet die al ruim twintig jaar van kracht is niet naar behoren functioneert.”

Wat kan een vader in zo’n geval nog ondernemen, nadat een rechter een verzoek om gedwongen behandeling heeft afgewezen?

„Hij heeft nu geen andere mogelijkheid meer dan te proberen zijn zoon te overreden met argumenten. En te accepteren dat het kind en zijn moeder tot deze keus zijn gekomen, al kan dat lastig zijn.”