„Zonder deze websites was dit project nooit van de grond gekomen.” Dr. Erik Kleyheeg van het Nederlands Instituut voor Ecologie is enthousiast over de informatie over eenden en kuikens die hij dagelijks ontvangt via zijn eigen website en die van waarnemingen.nl.

Kleyheeg die voor zijn werk onderzoek doet naar vogelgriep, wil weten waarom het aantal wilde eenden in sloten en plassen zo achteruitgaat. Omdat de soort algemeen voorkomt, duurde het een poos voordat duidelijk werd dat het de vogel niet meer zo goed vergaat. Sinds de jaren negentig is de populatie met 30 procent –100.000 stuks– afgenomen. Kleyheeg begon op eigen kracht een onderzoek en wil weten waarom er minder jonge eenden volwassen worden dan voorheen.

Vrienden en kennissen vroeg hij om per e-mail hun observaties te melden. Een oproep op zijn website leverde meer reacties op. En toen het Instituut voor Ecologie een persbericht de wereld in stuurde met het verzoek om hulp, bereikte dat via sociale media veel mensen. Mensen melden hem nu dat er in een sloot bij hen in de buurt een eend met kuikens rondzwemt. Een ”citizen scienceproject” was geboren.

„Het spreekt enorm aan, want het gaat natuurlijk om een bekende vogel”, stelt Kleyheeg. Doelbewust stelt hij op het formulier dat mensen te zien krijgen via waarneming.nl zo min mogelijk vragen. „De vraag is: wat heb ik minimaal nodig? Elke vraag extra kan verwarring opleveren of fouten.” Hij vraagt uitdrukkelijk of mensen de eend en haar jongen eerder hebben gezien. Dat kan immers best als je dagelijks een rondje loopt met de hond. Maar de onderzoeker wil ook weten of ze de eend later zien zonder kuikens. „Een nul-waarneming, die nodig is om overschatting van het aantal te voorkomen.” Het onderzoek loopt tot augustus.

Meer apps

Kleyheeg is niet de enige die probeert waarnemingen in het land te bundelen. Sovon Vogelonderzoek werkt met meer dan 10.000 vrijwilligers en heeft eigen apps, zoals Avimap, om waarnemingen te verzamelen. „Heel efficiënt, want notities op papier hoeven niet meer gedigitaliseerd te worden”, zegt woordvoerder Albert de Jong. Dat scheelt fouten, en bij elke melding worden het tijdstip en –met behulp van gps– de exacte locatie toegevoegd. Daardoor gaat de verwerking van gegevens sneller dan ooit.

Ook de Nationale Databank Flora en Fauna brengt planten en dieren in kaart. Vrijwilligers kunnen bijdragen leveren via telmee.nl. Naturalis in Leiden werkt aan een overzicht van de biodiversiteit in Nederland en doet iets soortgelijks. Via nederlandsesoorten.nl en waarneming.nl kan iedereen meedoen en foto’s sturen. Experts van de Zoogdierenvereniging, Sovon Vogelonderzoek, de Vlinderstichting en andere organisaties leveren de kennis en structureren de informatie. Op deze site kan iedereen onbekende beestjes determineren.