Het tweetal, Shafiq Rasul en Asif Iqbal, zegt in Guantanamo net zo te zijn behandeld als de Iraakse gevangenen in de Abu Ghraib-gevangenis in Bagdad. Direct na hun vrijlating zeiden ze ook al dat ze door hun Amerikaanse bewakers waren mishandeld. Drie andere Britten die gelijk met hen vrijkwamen zeggen dit eveneens. De Verenigde Staten hebben ontkend dat gevangenen in Guantanamo zijn mishandeld.

Volgens hun advocate, de Amerikaanse Barbara Olshansky, zijn de twee Britten blootgesteld aan gevaarlijke honden en aan de kou en gedwongen naakt rond te lopen. „Dezelfde soort vernederingen en drukmiddelen als in Irak zijn toegepast”, aldus Olshansky. Het lijdt volgens haar geen twijfel dat gevangenen in Guantanamo stelselmatig op deze manier zijn behandeld. „Ze (de twee Britten, red.) hebben van meet af aan duidelijk gemaakt dat ze vanaf het moment dat ze in Guantanamo aankwamen werden onderworpen aan dit soort verhoor- en intimidatiemethoden”, zei ze.

In Guantanamo zitten meer dan 600 mannen uit 44 landen vast, die door de Amerikanen in Afghanistan zijn opgepakt omdat ze banden zouden hebben met al-Qaida of de Taliban. De meesten zitten al ruim twee jaar vast, maar tot nu toe zijn slechts twee gevangenen in staat van beschuldiging gesteld.

Volgens het Duitse tv-programma Spiegel-TV vrijdag zou er ten minste ook één Iraakse gevangene zijn doodgemarteld. Het programma zegt over getuigenissen en documenten te beschikken die dit bewijzen.

Volgens Spiegel-TV gaat het om Asad Abdul Kareem Abdul Jaleel, een stamoudste, die begin dit jaar door Amerikaanse militairen van de straat werd gehaald en overgebracht naar de militaire basis Al Asad, bij de stad Khan Al Bagdadi. Een medegevangene heeft aan het Duitse programma in detail beschreven hoe de man dagenlang op sadistische wijze werd gemarteld en vijf dagen later overleed.

Een Iraakse lijkschouwer, die het lichaam daarna zag, heeft tegen Spiegel-TV bevestigd dat het stoffelijk overschot sporen van marteling vertoonde. Het programma zegt ook over foto’s van het lichaam te beschikken die wijzen op ernstige mishandeling.

In de Iraakse Abu Ghraib-gevangenis zijn niet alleen mannelijke, maar ook vrouwelijke gevangenen mishandeld. Ze moesten Amerikaanse soldaten hun borsten laten zien, en de geruchten over verkrachtingen zijn hardnekkig. Het verschil met hun mannelijke lotgenoten is dat nog geen enkele vrouw haar verhaal heeft verteld.

„Ik heb gehoord dat er veel vrouwen seksueel misbruikt zijn, en dat sommigen daarbij zwanger zijn geraakt. Maar ik heb geen enkele vrouw te spreken kunnen krijgen”, zegt Bushra al-Obaidi, een advocate van het Iraakse ministerie voor mensenrechten. Al-Obaidi heeft geen toestemming gekregen om vrouwelijke gevangenen in Abu Ghraib te bezoeken. De Amerikaanse autoriteiten weigeren haar ook de namen van vrijgelaten vrouwen te geven.

„Als ze ons de namen van vrijgelaten vrouwen zouden geven, zouden wij contact met hen kunnen opnemen en hen hulp bieden, als zij daar behoefte aan hebben. De kans is groot dat ze getraumatiseerd zijn en in stilte lijden.” De kans dat een vrouwelijke gevangene haar verhaal doet is klein. Irak is een land waar verkrachte vrouwen soms door mannelijke familieleden worden vermoord om de eer van de familie te zuiveren.

De geruchten zijn zo hardnekkig dat er op zijn minst iets van waar moet zijn, denkt Al-Obaidi. „Het probleem is dat wanneer we geen bewijs vinden, we automatisch concluderen dat er niets aan de hand is. Maar het is ons werk om het te onderzoeken.”

Volgens anderen is er niets aan de hand. Malek Dohan al-Hassan, advocaat te Bagdad, zegt dat de geruchten al lang de ronde doen. Eind maart stuurde hij twee medewerkers naar Abu Ghraib om te bekijken hoe de vrouwelijke gevangenen werden behandeld. Zes van de tien vrouwelijke gevangenen die er toen zaten kregen zij te spreken. Tegen de overige vier liep nog een onderzoek. „Zij rapporteerden dat de omstandigheden goed en transparant waren.”

Over het algemeen worden vrouwelijke gevangenen bewaakt door vrouwelijke cipiers. In theorie maakt dat de kans op seksueel misbruik kleiner. Maar sinds het schandaal rond de mishandelingen losbarstte is Mohammed al-Musawi, jurist van de Mensenrechtenorganisatie van Irak, minder zeker van zijn zaak. „Voorheen waren we altijd sceptisch over dit soort aantijgingen. Maar door het schandaal lijkt niets onmogelijk en doen we niets bij voorbaat af als onzin.”

In totaal zijn er in deze zaak rond de mishandelingen in de Abu Ghraib-gevangenis zeven Amerikanen aangeklaagd. Vier komen er nu zeker voor een krijgsraad. De eerste zaak dient op 19 mei in Bagdad.