Het gaat al heel lang niet meer om een rolletje pepermunt of een appeltje. Dit traditionele en enigszins vertederende beeld van winkeldiefstallen is de laatste jaren aan flarden gereten. De winkels worden geteisterd door diefstallen, interne fraude, schade door overvallers, inbraak, vernieling, graffiti, agressie en geweld. En niet te vergeten door ramkraken, vorig jaar 750 in getal en voornamelijk gepleegd door daders afkomstig uit Oost-Europese landen. De totale schade bedraagt op jaarbasis inmiddels 1 miljard euro. Voor de branche, waarin 750.000 mensen werken en met een omzet van 75 miljard euro, is winkelcriminaliteit inmiddels een hoofdprobleem.

Dankzij een harde aanpak nam het aantal diefstallen door veelplegers vorig jaar af. Toch zijn de ontwikkelingen niet hoopgevend. Vooral de agressie neemt toe. „Als een dief in de kraag wordt gevat, leidt dat vaak tot woordenwisselingen waarbij de verkoper of verkoopster niet zelden een klap krijgt”, zegt Van der Geest. De laatste tijd komt het volgens hem herhaaldelijk voor dat caissières onder druk worden gezet. „Men komt met een vol winkelwagentje en eist doorgang zonder te betalen. „Anders kom ik vanavond wel afrekenen”, zo wordt dan gezegd.”

De winkeliers, verenigd in het PlatformDetailhandel, zetten sterk in op de samenwerking met politie. Maar ze willen ook meer maatregelen van de politiek. Van der Geest herhaalt zijn pleidooi voor een nationale database met foto’s van veelplegers. Die is bestemd voor winkeliers en particuliere beveiligers. Een eerder voorstel leidde tot felle discussies over de openbaarheid van persoonlijke gegevens. „Wij merken dat de strikte privacywetgeving belemmerend werkt bij de invulling van onze eigen verantwoordelijkheid”, zegt hij. Van der Geest pleit ervoor om -naar Engels voorbeeld- een uitzonderingsbepaling in de wetgeving op te nemen die het mogelijk maakt gegevens over veelplegers uit te wisselen, de zogenaamde ”local data sharing”.

Bij fraude door eigen winkelpersoneel speelt een soortgelijk probleem. Het platform wil ook in dat geval onderling gegevens kunnen uitwisselen. Nu leidt diefstal meestal alleen tot ontslag op staande voet. Een vorig jaar ingediend voorstel bij het Centraal Bureau Bescherming Persoonsgegevens om ex-personeelsleden te mogen registreren, haalde het niet. Nu is een aangepast idee voorgelegd, zo bleek gisteren. Hoe dat eruitziet wil Van der Geest niet zeggen.

De voorzitter van het platform wordt gesteund door CDA-Tweede kamerlid S. van Haersma Buma, die gisteren het onderzoek van het platform in ontvangst nam. Het kamerlid acht een interne uitwisseling van namen en adressen van veelplegers acceptabel. De privacywetgeving wordt wat hem betreft aangepast. „Maar er mogen geen foto’s aan de winkelpui komen te hangen. Dat werkt zelfs angst bij het publiek in de hand.”

Van Haersma Buma kondigde verder aan zich tijdens een debat op 26 mei in te zetten voor maatregelen tegen gemeentebestuurders die beperkingen opleggen bij het plaatsen van zogenaamde rampalen. Ook is hij voorstander van het invoeren van elektronische aangifte.

De winkeliers gaan zelf eveneens in de tegenaanval. Het gebruik van winkelverboden voor de veelplegers, goed voor 60 procent van alle diefstallen, wordt geïntensiveerd. Verder krijgen de dieven te maken met schadeclaims. Bij strafprocessen worden claims ingevoegd. De preventieve maatregelen kosten de winkeliers jaarlijks zo’n 290 miljoen euro. Er werd vorig jaar 290.000 maal aangifte gedaan, wat betekent dat de gemiddelde schadeclaim 1000 euro kost. Per geval zal de werkelijke schade sterk verschillen.

Maar als een groot deel van de diefstallen wordt gepleegd door veelplegers, vaak alcohol- en drugsverslaafden, heeft een claim niet veel zin. Van een kale kip kun je toch niet plukken?
Van der Geest: „De dieven komen uit alle groepen van de samenleving, dus in veel gevallen valt er zeker wel wat te halen. Bovendien verwachten wij het nodige van de dreiging die er uitgaat van een schadeclaim.”

De politie twijfelt sterk aan de door u genoemde cijfers en noemt die aangedikt.
„Wij hebben onze gegevens onder meer van verzekeraars en ondernemingen en proberen zo goed en kwaad als het gaat een juiste schatting te maken. Voor een deel is het een definitiekwestie, voor een deel zijn we het met de politie niet eens.”