Volgend maand zullen de Jemenieten het trieste feit herdenken dat precies twee jaar geleden een door Saudi-Arabië aangevoerde coalitie in hun land een militaire campagne begon. Die had ondermeer tot gevolg dat de Arabische bijdrage aan de anti-IS-alliantie in Syrië sterk verminderde omdat de oorlog in Jemen steeds mee inzet vereiste. Deze oorlog liep namelijk niet zoals verwacht.

De officiële reden voor deze oorlog luidt dat men de legitimiteit van de Jemenitische president Mansur Hadi wil herstellen. Deze was namelijk met zijn regering naar Saudi-Arabië gevlucht nadat de Ansar Allah (Helpers van God) op 21 september 2014 de hoofdstad Sanaa hadden ingenomen.

De leden van Ansar Allah, die ook wel de Huthi’s worden genoemd, zijn aanhangers van de sjiitische Zaydi-islam. Traditioneel woonden deze Huthi’s in het noorden van Jemen, vlak bij de Saudische grens. Saudi-Arabië heeft de afgelopen decennia geprobeerd dit „sjiitische gevaar” in zijn achtertuin in te dammen door de verspreiding van het radicale soennitische wahabisme in Jemen. Een bijproduct van deze politiek was dat al-Qaida zich in Jemen kon nestelen, omdat daar een ideologisch vruchtbare voedingsbodem aanwezig was.

Hoe gevaarlijk de tak van al-Qaida in Jemen was bleek al in oktober 2000, toen de terreurorganisatie een dodelijke aanval uitvoerde op de USS Cole. Dat Amerikaanse schip was aangemeerd in de haven van de Jemenitische stad Aden.

Niet alleen al-Qaida, maar ook de sjiitische Huthi’s zijn de afgelopen jaren steeds sterker geworden. Saudi-Arabië begon deze Huthi’s te zien als een tweede Hezbollah: een door Iran getrainde en bewapende militie die eerst een staat binnen de Jemenitische staat vormde en die in september 2014 deze staat feitelijk overnam.

De Arabische Golfstaten zagen hierin de duistere hand van Iran. De oorlog die ze in maart 2015 in Jemen begonnen, was bedoeld als een waarschuwing richting Teheran.

Veel experts waren er echter niet van overtuigd dat de Jemenitische Huthi’s werkelijk een Iraanse militie waren. Ze zagen de rebellie van de Huthi’s eerder binnen de context van de chaos in Jemen, waar deze Huthi’s altijd een gemarginaliseerd bestaan hadden geleid.

De beschuldiging van de Golfstaten dat Iran in Jemen intervenieerde bleek een zichzelf vervullende profetie te worden. In Syrië had Iran vanaf het begin van de crisis in dat land het regime gesteund. Toen de oorlog zich voortsleepte zag Iran kans om in Syrië een complete militaire structuur op te bouwen. De contouren van een soortgelijk scenario tekenen zich nu af in Jemen.

Iran had aanvankelijk slechts zijdelings belangstelling getoond voor de oorlog in Jemen. Teheran had immers zijn reserves nodig in Syrië en Irak. De oorlog van de Arabische Golfstaten in Jemen bleek echter desastreus te verlopen. Het land is grotendeels verwoest en de Huthi’s lijken zelfs sterker dan ooit. Ze zijn bovendien begonnen raketten af te vuren op Saudi-Arabië.

Na twee jaar is het duidelijk geworden dat de Golfstaten in Jemen een oorlog zijn begonnen die ze niet konden winnen. Er verscheen echter nieuwe hoop met het presidentschap van Donald Trump in de Verenigde Staten. Niemand weet hoe het nieuwe Amerikaanse beleid in het Midden-Oosten eruit gaat zien, maar opvallend was dat de Amerikaanse regering al in de eerste weken actief was in Je- men.

Betere relaties met Rusland en een harder beleid tegen Iran behoren tot de kernpunten van de nieuwe Amerikaanse regering. Het probleem is echter dat deze uitgangspunten soms met elkaar botsen. In Syrië wil president Trump met Rusland gaan samenwerken, maar Moskou beschouwt hier Iran juist als een strategische bondgenoot.

Achter de schermen wordt het Midden-Oosten nu opgedeeld in nieuwe invloedssferen – en de Russische belangen in Syrië zijn duidelijk. Moskou heeft daarentegen nauwelijks interesse in Jemen, dat echter van vitaal belang is voor de Arabische Golfstaten. Deze Golfstaten zijn Amerikaanse bondgenoten, maar voelden zich door president Obama verwaarloosd en zelfs verraden door het nucleaire akkoord met Iran. De nieuwe Amerikaanse regering wil de Iraanse aspiraties in de regio beteugelen, en Jemen lijkt hiervoor bij uitstek geschikt. Washington hoeft in Jemen geen rekening te houden met een eventuele confrontatie met Rusland. Vervolgens kunnen de VS in Jemen een krachtig signaal afgeven richting de Golfstaten dat die weer op hen kunnen rekenen.