Met argusogen bekijken bezoekers de kale cellen, met slechts een metalen toiletpot aan de muur, waar onhandelbare gedetineerden tot bedaren moeten komen.

Indruk maakt het veiligheidsbed. Agressieve en doorgedraaide gedetineerden die een gevaar vormen voor anderen en vooral voor zichzelf, kunnen daarop worden „gefixeerd.” Armen en benen worden met riemen vastgebonden.

Voor de ontlasting is er een plasfles, voor toediening van vocht een beker met een drinktuit. Indien in gebruik, werkt op deze afdeling speciaal opgeleid bewakingspersoneel, de zogeheten ibt’ers, in totaal 35 man sterk voor de hele inrichting. Rustig pratende professionals die gewend zijn aan soms afzichtelijke taferelen.

Fixeren op het bed „doe je alleen als je geen andere keus meer hebt”, legt een ibt’er uit. Het komt voor dat mensen dusdanig buiten zinnen zijn dat zij dagen op het bed moeten verblijven, om bijvoorbeeld zelfmoord of ernstige zelfverminking te voorkomen. Echt wennen zal het nooit en leuk of opwindend is het al helemaal niet. „Als je dit leuk vindt, heb je de verkeerde baan gekozen. Dit is echt voor niemand een pretje.”

De PI Vught kent in de ’bunker’ een speciale afdeling voor gevangenen met wie langere tijd helemaal niets meer te beginnen valt. In Vught weet men daarmee om te gaan, zegt algemeen directeur B. Molenkamp. „Wij zijn gespecialiseerd in beheersgevaarlijke en gestoorde gedetineerden.” Daarmee is Vught ook het ’detentieputje’ van Nederland.

De bunker, unit 1, is een oud gebouw op het midden van het terrein van de PI Vught, dat in totaal zeven units kent. De huidige inrichting komt voort uit Kamp Vught -in 1942 door de Duitse bezetter gebouwd en door de beruchte SS beheerd-, dat fungeerde als doorvoerkamp voor overwegend Joden.

In 1944 deed zich in de bunker een afschuwelijk drama voor, vertelt Erik Corten, afdelingsdirecteur van unit 7. Zevenentachtig vrouwen werden toen in een cel gestopt. Tien vrouwen vonden er de dood, een groot aantal werd krankzinnig. De cel bestaat niet meer, uit respect voor de slachtoffers en hun nabestaanden. Na de oorlog werden collaborateurs in Kamp Vught vastgezet.

De huidige populatie van de PI Vught bedraagt een kleine 800 gedetineerden. In de loop der jaren zijn er telkens afdelingen bijgebouwd. In 1997 werd unit 5, de EBI (24 plaatsen), in gebruik genomen. Vught kent daarnaast een keur aan regimes, voor onder andere verslaafden, gestoorden en jongeren.

Unit 7 telt 144 cellen, waarvan er 16 worden gebruikt voor een proef met twee gevangenen in één cel. Wie in zo’n cel met een stapelbed staat, ervaart hoe klein 10 vierkante meter is. Behalve door het stapelbed onderscheidt een tweemanscel zich van een eenmanscel door een gesloten toilet. Op cel 7B-016 hangt een potloodtekening van iemand met een vervaarlijke grijns op het gelaat. „Droom van mij. Hannibal”, staat erbij.

Bewaarster Nancy vertelt met zichtbaar beroepsgenoegen over haar werk. Elke bewaarder beheert twaalf cellen. Dat lijkt geen gemakkelijke opgave. Nancy haalt haar schouders op. „Ik voel me hier veiliger dan buiten.”