Amnesty onderzocht de afgelopen twee jaar veertien EU-lidstaten. Veel EU-landen, waaronder Nederland, zijn volgens de organisatie „surveillancestaten” geworden, waar de veiligheids- en inlichtingendiensten gegevens van miljoenen burgers massaal kunnen onderscheppen.

Vanwege de nadruk op preventie wordt steeds vaker de bewegingsvrijheid van mensen beperkt terwijl ze nog helemaal niet zijn aangeklaagd of veroordeeld, aldus Amnesty, dat spreekt van „orwelliaanse” toestanden. Volgens directeur John Dalhuisen worden vrijheden die lang vanzelfsprekend waren „vertrappeld” en wordt de rechtsstaat uitgehold. Vooral migranten, activisten en religieuze en etnische minderheden zouden hiervan het slachtoffer zijn, mede omdat de gehanteerde definitie van terrorisme vaak heel „losjes” is.

De al vijf keer verlengde noodtoestand in Frankrijk baart Amnesty bijvoorbeeld zorgen, mede omdat doorzoekingen mogelijk zijn zonder rechterlijke toestemming. Frankrijk is een van de landen die regelgeving misbruikt om activisten op de korrel te nemen, aldus de organisatie, die ook Spanje en het Verenigd Koninkrijk hekelt. En maatregelen in Hongarije en antiterrorismewetgeving in Polen zouden de autoriteiten „draconische” macht geven.

Amnesty erkent dat overheden resoluut op terroristische dreigingen moeten reageren, maar vindt dat de bescherming van rechten voorop moet staan. „We lopen het gevaar om samenlevingen te creëren waarin vrijheid de uitzondering wordt en angst de regel”, aldus directeur Dalhuisen.

Amnesty heeft ten slotte stevige kritiek op de Europese richtlijn terrorismebestrijding die binnenkort van kracht wordt. Deze regelgeving, die onder meer training voor terrorisme strafbaar maakt, dreigt volgens Amnesty „zware schade” aan de mensenrechten toe te brengen.