De viermotorige Lancaster PA 474 van de Royal Air Force (RAF) vloog woensdag over de plaats des onheils, vlak na de onthulling van een monument door Ann Rowland-Branch. Haar broer Albert, destijds 21, was een van de gesneuvelde bemanningsleden.

Exact op het afgesproken tijdstip, 13.00 uur, kwam de glimmend gepoetste legergroene Lancaster aanvliegen en scheerde met bulderend geraas op ongeveer 100 meter hoogte over de hoofden van de enkele honderden bezoekers. Die zwaaiden en juichten naar de piloten alsof ze opnieuw werden bevrijd.

„Indrukwekkend”, zegt T. Pots. Hij woont vlakbij en was destijds ooggetuige. „Ik lag in bed, het was ’s avonds om kwart voor elf, toen ik schoten hoorde en de enorme klap die daarop volgde. Door het raam zag ik een verschrikkelijke vuurzee.” Ernaartoe rennen was er niet bij: „Dat liet je destijds wel uit je hoofd. Levensgevaarlijk. Je mocht op dat tijdstip niet de deur uit.”

Ruim zestig jaar na dato ziet Pots net zo’n Lancaster van dichtbij. Het geluid is niet wat hij zich herinnert van destijds: „Toen vlogen ze met honderden tegelijk op kilometers hoogte. Dat was een sonoor brommend geluid. Dit is heel anders. Maar wel mooi om mee te maken”, vertelt de ooggetuige met trillende stem.

De Lancaster die in het bij Assen gelegen dorpje Anreep neerstortte, maakte deel uit het befaamde 83e Pathfinder Squadron van de RAF en was op de terugtocht na een bombardement bij Leipzig. De vondst van een origineel propellerblad leidde in 1999 tot een monument in Anreep. Vorig jaar werd het monument door een nog onbekende dader vernield en het blad gestolen. De RAF heeft inmiddels een nieuw origineel propellerblad beschikbaar gesteld, dat nu stevig verankerd op dezelfde plaats is neergezet.

Na de drie rondjes boven Anreep vloog de Lancaster gistermiddag door naar Groningen Airport Eelde. Het is 13.17 uur, twee minuten na het afgesproken tijdstip, als de viermotorige Lancaster PA 474 grommend zijn nadering boven Eelde aankondigt. Ook hier zijn vele honderden belangstellenden, die de indrukwekkende landing volgen.

„We come here to keep the memory alive”, zegt RAF-piloot Ed Straw direct nadat hij uit het toestel is gestapt, samen met copiloot Mik Leckey, navigator Garry Simm, boordwerktuigkundige Andy Barlex en cameraman Jack Hawkens.

In totaal werden 7377 Lancasters gebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog voerden ze bombardementen uit tot diep in Duitsland. Van de toestellen werden er 3345 stuks door Duits vuur neergehaald.

De trage bombers hadden geen schijn van kans. „Zo’n 55.000 bemanningsleden, allemaal vrijwilligers, vonden de dood”, vertelt Straw. „Tel je daar de krijgsgevangen gemaakte militairen bij, dan kom je tot ver boven de 60.000. Het was in die jaren erg gevaarlijk vliegen met dit toestel”, vertelt de piloot.

Om vier uur vertrok hij met zijn bemanning weer naar de thuishaven Coningsby in Midden-Engeland. De enige nog in Europa vliegende Lancaster uit de Tweede Wereldoorlog mag jaarlijks honderd vlieguren maken. Als het aan Straw ligt, steekt de Lancaster de komende jaren de Noordzee nog wel eens over. „Het is een eer om met deze kist te mogen vliegen”, zei de piloot, die in het dagelijks leven een Awacs, een verkenningsvliegtuig met radarapparatuur, bestuurt.