„Meer onderzoek nodig naar historie legerpredikant”
Doe meer onderzoek naar de historie en de rol van de legerpredikant. Bij de presentatie van een boek over een eeuw geestelijke verzorging in de krijgsmacht riepen alle sprekers daar donderdag unaniem toe op.
Krijgsmachtpredikant is geen doorsneeberoep, constateerde prof. dr. Jan Hoffenaar, hoofd wetenschappelijk onderzoek van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie, donderdagmiddag bij de presentatie van het boek ”Met het Woord onder de wapenen”. Hij noemde het daarom „opmerkelijk” dat er tot op heden nog zo betrekkelijk weinig onderzoek is gedaan naar de historie van de Protestantse Geestelijke Verzorging (PGV) in de krijgsmacht.
De bundel, die werd gepresenteerd in de kapel van vormingscentrum Beukbergen in Huis ter Heide, is een aflevering van het jaarboek van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en bevat negen artikelen over de historie van de Nederlandse krijgsmacht vanaf 1914.
Prof. Hoffenaar, lid van de redactie, prees de publicatie, maar wees er tegelijk op dat die een verre van compleet beeld geeft. „Diverse onderwerpen komen niet aan de orde. Bovendien zijn de meeste artikelen vooral vanuit het gezichtspunt van de predikanten geschreven en minder vanuit dat van de andere betrokkenen.”
Een grote blinde vlek noemde hij bijvoorbeeld de rol van de leger- en vlootpredikanten in Nederlands-Indië ten aanzien van geweldsmisdrijven van Nederlandse militairen. „Zij wisten hiervan, maar wat deden zij met deze kennis, of wat moesten zij van hun kerken en de legerleiding met deze kennis doen?”
Ervaringen
Dr. Wilco Veltkamp, krijgsmachtpredikant en auteur van diverse artikelen in de bundel, pleitte eveneens voor meer onderzoek naar de historie van de PGV. Hij noemde dit ”slow science”: „tijdrovende en gedurige literatuur- en bronnenstudie naar vooral de andere kant van het verhaal. De vrucht daarvan valt echter zelden tegen en levert vaak mooie, kleurrijke boeken op.”
Een interessant onderwerp voor dergelijke ”slow science” zijn volgens dr. Veltkamp de ervaringen van soldaten en matrozen, van onderofficieren en officieren. „Wat vonden en vinden zij van de dominees en aalmoezeniers, de humanistische raadslieden, de rabbijnen, de pandits en de imams? Zijn er bronnen die daarover uitsluitsel geven?”
Luitenant-generaal Emile van Duren zag in het boek een stuk waardering voor het ambt van krijgsmachtpredikant. In de tijd dat hij op de defensieacademie zat waren de lessen geestelijke vorming bij de dominee („de do”) en de aalmoezenier („de aal”) voor hem „rustpunten in de dynamiek van de officiersopleiding. We konden als het ware even op adem komen.”
Hij kwam er tot het inzicht dat het „militair-zijn niet op gespannen voet staat met de Bijbel. Immers, toen in Kapernaüm een Romeinse hoofdman, een militair dus, aan Jezus verzocht om zijn knecht te genezen, deed Jezus dat, omdat Hij de hoofdman beoordeelde op zijn geloof en niet op zijn militair-zijn. Jezus verlangde niet van hem dat hij een andere baan ging zoeken.”
Herinnering
In deze tijd heeft defensie haar geestelijke verzorgers meer dan ooit nodig, betoogde Van Duren. „Nu steeds meer mensen gevangen raken in een sneller draaiende tredmolen van onzekerheid, verharding, normvervaging, egoïsme en groepsdruk, is er behoefte aan rust en bezinning.”
Prof. dr. Mechteld Jansen, rector van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Amsterdam en Groningen, hoopt dat de bundel bijdraagt aan een actieve herinnering van de geschiedenis van de krijgsmacht. „In de Bijbel staat 169 keer in het Hebreeuws een oproep om te herinneren. Om niet te vergeten wat er gedaan is, wie het gedaan heeft en wie wat aangedaan is. Een goede geschiedschrijving draagt daaraan bij.”
