Die vraag stelde prof. dr. Fred van Lieburg vrijdag in Groningen tijdens het symposium ”Van predestinatie tot prediking”, georganiseerd naar aanleiding van de presentatie van het tweede deel van de ”Synopsis Purioris Theologiae (1625)” (Synopsis van een zuiverder theologie), een Leids theologisch standaardwerk en een leerboek voor gereformeerde theologie.

Sinds 2010 is de werkgroep Oude Gereformeerde Theologie (OGTh) –een wetenschappelijk team van zo’n vijftien classici, theologen, filosofen en historici– bezig met het opnieuw toegankelijk maken van de Synopsis in een Latijns-Engelse uitgave. Het tweede deel van de driedelige serie behandelt de gereformeerde visie op de verlossing, vanaf de predestinatie tot en met de prediking van het Evangelie. Prof. dr. Henk van den Belt (Rijksuniversiteit Groningen) is de eind­redacteur van dit deel.

Waarheid (en vrede)

Prof. Van Lieburg (Vrije Universiteit) typeerde de Synopsis als een internationale demonstratie van herstelde eenheid na interne onenigheid. „In de Synopsis worden waarheid en vrede in een onlosmakelijk verband genoemd. De waarheid bepaalt de vrede, er is geen vrede zonder waarheid. De Leidse universiteit en de theo­logische faculteit dienden een gezuiverde, confessionele staat.”

Zijn indruk was echter dat het hele boek meer over de waarheid dan over de vrede gaat. Vandaar zijn pleidooi om ook aandacht te geven aan de praktijk van het leven van elke dag. Er waren rond 1625 namelijk veel rooms-katholieken, weinig belijdende gereformeerden en vele soorten van protestanten. Kortom, „er is meer dan scholastiek en meer dan de lijn van predestinatie naar prediking.”

Arminius

De presentatie vond plaats op een historische locatie: de Groningse faculteit godgeleerdheid. De academie is namelijk ontstaan in het kielzog van het conflict van de Leidse hoogleraren Arminius en Gomarus rond de predestinatie­leer, vertelde prof. dr. Andreas Beck, voorzitter van de werkgroep OGTh en hoogleraar aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven. „Groningen werd mede opgericht om predikanten op te leiden zonder dezen bloot te stellen aan de invloeden van de remonstranten. Hetzelfde geldt voor het leerboek van de Synopsis, dat geheel in de lijn van de beslissingen van de synode van Dordrecht staat.”

De vertaler van de Synopsis, classicus prof. dr. Riemer Faber (Waterloo University, Canada), zoomde in op de kwestie van het auteurschap van de disputaties aan de hand van de verschillende schrijfstijlen. De Groningse mediëviste dr. Suzan Folkerts ging in op de middeleeuwse heilige Christina Mirabilis, wier getuigenissen een rol spelen in het debat over het vagevuur in de theologie.

Barth

Prof. dr. Rinse Reeling Brouwer (Protestantse Theologische Universiteit, Groningen en Amsterdam) besprak de ontvangst van de heilsleer in de Synopsis bij Karl Barth, die in zijn ”Kirchliche Dogmatik” de Synopsis 41 keer citeerde. Barth had vragen bij het scholastische onderscheid van het algemene en bijzondere begrip van voorbeschikking, het laatste gericht op specifieke personen.

Barth waardeerde het dat de gereformeerden, meer dan de lutheranen, benadrukken dat Christus in de staat van Zijn vernedering vlees heeft aangenomen. Toch stelt de Synopsis dat de volmaaktheid en heiligheid van het vlees van Christus slaan op Zijn zondeloosheid. Blijft Christus hier toch niet te veel op afstand van ons zondaren? vroeg Barth. Wordt hier –uit angst God te besmetten met ons zondevlees– het mysterie van de vleeswording niet juist geloochend? Barth citeerde dan Kohlbrugge. „Een ernstig geding, lijkt mij”, aldus Reeling Brouwer.

Lees ook in Digibron

Overzicht van een zuiverder theologie opnieuw uitgegeven (Reformatorisch Dagblad, 27-09-2014)

Eerste deel Leidse ”Synopsis” klaar (Reformatorisch Dagblad, 29-08-2014)

„Protestantse orthodoxie gericht op waarheidsvinding” (Reformatorisch Dagblad, 29-11-2012)

Heruitgave Leidse synopsis krijgt vorm (Reformatorisch Dagblad, 28-11-2012)

Synopsis centraal op congres VS : Nederlanders presenteren studie (Reformatorisch Dagblad, 29-10-2011)