Obama erkende tegelijkertijd dat „wereldwijd mensen worden verleid door het cynisme”, omdat ze geloven dat politici en regeringen niets om hen geven. Het is volgens hem vaak een kwestie van politieke wil om daar iets aan te doen. Zo moeten meer mensen kunnen profiteren van de voordelen van globalisering. „Als mensen het gevoel hebben dat ze de controle over hun toekomst verliezen, zullen ze tegengas geven.”

„We kunnen niet terugkijken om antwoorden te vinden, we moeten vooruitkijken”, aldus de man die het Witte Huis binnenkort verlaat.

Obama landde woensdag aan het begin van de avond in Berlijn. Daar gaat hij in gesprek met bondskanselier Angela Merkel en andere Europese regeringsleiders. Het zal onder meer gaan over de verhoudingen tussen Europa, de VS en Rusland, zeker als Donald Trump straks president is.

In een gezamenlijke bijdrage aan het tijdschrift Wirtschaftswoche maken Obama en Merkel duidelijk dat de wereld wat hen betreft de klok niet kan terugdraaien. „Er zal geen terugkeer zijn naar een wereld van voor de globalisering.” Die boodschap was duidelijk gericht aan het adres van Trump, die isolationisme bepleit en banen in de VS wil creëren door de internationale vrijhandel in te perken.