„Stop! Stop de ziekte die zo lang heeft geheerst. Zorg dat het vergif niet wordt verspreid”, zei Auschwitz-overlevende en winnaar van de Nobelprijs voor de vrede Elie Wiesel in zijn toespraak ter opening van de conferentie. Hij wees op de toename van het geweld tegen Joden en de ontheiliging van Joodse begraafplaatsen in veel landen in Europa. „De Jood die ik ben, behoort tot een getraumatiseerde generatie. Wij hebben antennes, of beter, we zijn antennes”, zei hij. „Als wij jullie vertellen dat de signalen die wij ontvangen verontrustend zijn, dat wij gealarmeerd zijn, kunnen jullie maar beter luisteren.”

De meeste deelnemers aan de conferentie waren het erover eens dat er meer moet worden gedaan om het antisemitisme te bestrijden. Zo moet er in het onderwijs meer aandacht aan worden besteed en moeten de wetten die het verbieden worden aangescherpt.

Er ontstonden echter meningsverschillen over de scheidslijn tussen kritiek op Israël en antisemitisme. Wiesel zei vooral problemen te hebben met de „bijzonder minachtende” vergelijkingen tussen de door de nazi’s georganiseerde uitroeiing van de Joden en de Israëlische behandeling van de Palestijnen. De Ierse minister van Buitenlandse Zaken, Brian Cowen, die tegelijk voor de Europese Unie sprak, zei dat niemand mag verwachten dat redelijke kritiek en eerlijk commentaar op Israëlisch overheidsbeleid zullen stilvallen. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, verklaarde dat kritiek op Israël niet gelijk is aan antisemitisme, maar dat een grens wordt overschreden als de Israëlische leiders worden gedemoniseerd en belasterd.

De streng beveiligde antisemitismeconferentie in Berlijn is georganiseerd door de OVSE en is de derde grote Europese conferentie over antisemitisme binnen een jaar. In juni vergaderde de OVSE ook al over het probleem, de EU deed dat in januari.

Het moment waarop de conferentie wordt gehouden is mede bedoeld om de aandacht te vestigen op de acht voormalige socialistische landen die zaterdag lid worden van de Europese Unie. Volgens diverse Joodse leiders komt in die landen meer antisemitisme voor dan in de huidige lidstaten. „Het antisemitisch potentieel in de EU wordt groter”, zei vice-voorzitter Salomon Korn van de Duitse Centrale Raad van Joden in de Berliner Zeitung dinsdag.

Het Stephen Roth Institute of Contemporary Anti-Semitism and Racism zei vorige week in een rapport dat wereldwijd de aanvallen op Joden en het vandalisme op Joodse heiligdommen in 2003 met 15 procent zijn toegenomen ten opzichte van een jaar eerder. Volgens het instituut kwamen in Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland, Duitsland en Canada de meeste antisemitische incidenten voor.