Signalementen werken in eerste instantie op de lachspieren. Toen de politie Flevoland maandag een bericht verspreidde over een killerclown in Almere, luidde de beschrijving dat het ging om iemand met een geschminkt gezicht, een rode pruik en schoenen, blauwe broek en gele bretels. Waarschijnlijk niet wezenlijk anders dan de persoon die deze week in Oss voorbijgangers de stuipen op het lijf joeg of degene die gisteren in Rotterdam de primeur had als eerste killer­clown in Nederland te worden aangehouden.

Zoals het met rages vaker gaat, ligt de oorsprong in Amerika. De afgelopen maanden doken met steeds grotere regelmaat filmpjes op van clowns die –al dan niet gewapend met (nep)mes, bijl of zaag– argeloze mensen op straat aan het schrikken maken. In het digitale tijdperk is het dan een kwestie van tijd voordat andere delen van de wereld volgen.

Deze week bereikte het feno­meen ook Nederland. Naast genoemde plaatsen waren er ook meldingen van clowns in onder andere Stadskanaal, Landgraaf, Arnhem en Pijnacker. Hoe serieus ze zijn, weet niemand.

De publiciteit is enorm. Op zijn psychologieblog beschrijft Jerre Maas dat die de clowns in de kaart speelt. Noemt de politie hun gedrag „puberaal en sneu”, volgens Maas krijgen ze „het gevoel onderdeel te zijn van een wereldwijde groep.” Dat maakt de strategie voor de politie lastig, zoals woordvoerder Els Reijnders van de politie Oost-Brabant (waartoe Oss behoort) toegeeft. „We moeten oppassen dat we het niet te groot maken; dat leidt tot een copycateffect. Maar er heerst ook een reële angst onder omwonenden van het park waar de clown werd gesignaleerd.”

Volgens Maas spreekt de killerclown als type tot de verbeelding. „Een onschuldige kinderfiguur wordt tot een horrorervaring gemaakt”, schrijft hij. „Een gestreste samenleving, veel media-aandacht, speculaties en een gevoel van onoverwinnelijkheid zolang hij niet wordt gepakt, zorgen er precies voor dat een killerclown krijgt wat hij wil.”

Ondertussen rijst de vraag hoe strafbaar het is om verkleed als clown mensen aan het schrikken te maken. „Je moet elke situatie op zichzelf beoordelen”, zegt Reijnders. „Rondlopen met wapens is natuurlijk niet toegestaan, mensen bedreigen ook niet. Het is wat anders als iemand alleen verkleed is. Alles hangt af van de intentie.”

De beroering die killerclowns veroorzaken, heeft ertoe geleid dat McDonald’s de komende tijd zijn eigen clown Ronald McDonald uit het zicht houdt. Ilja van Alten roept namens de CliniClowns op niet panisch te doen. „Dit is een heel vervelende ontwikkeling, hopelijk zet die niet door. Zelf merken we nog weinig van de commotie, maar voor het imago van clowns is het slecht. Wat wij doen, voelt zó anders dan wat er nu op straat gebeurt. Wij willen bij zieke kinderen juist hun angsten reduceren.”