„Ambtsgeheim niet leidend in misbruikzaak”
De misbruikzaak die onlangs in de gereformeerde kerk vrijgemaakt (gkv) Amersfoort-Oost openbaar is gekomen, heeft onder gemeenteleden voor veel opschudding gezorgd. Een nu 71-jarig lid pleegde voor 1986 ontucht met twaalf minderjarige jongens. Wat doe je als kerkenraad als er zulke feiten aan het licht komen?
De Amersfoortse kerkenraad koos voor openheid. Na dertig jaar mag er nu niets meer onder het tapijt blijven, aldus woordvoerder Henk te Roller gisteren. Nadat de zaak vorige week bij de kerkenraad bekend werd, stelde deze een verklaring en een persbericht op om de gemeente en de buitenwereld in te lichten.
Een goede keuze? Wat preventiemedewerker Ineke van Dongen van het Meldpunt misbruik in kerkelijke relaties betreft wel. „Zorgvuldigheid is een sleutelwoord als het om misbruikzaken gaat. Verlies het slachtoffer niet uit het oog, maar informeer het over de stappen die je als kerkenraad onderneemt.”
Een zaak van deze omvang wordt „gelukkig” niet vaak gemeld bij het meldpunt, waarbij de Christelijke Gereformeerde Kerken, Nederlands Gereformeerde Kerken, Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, Hersteld Hervormde Kerk en voortgezette Gereformeerde Kerken zijn aangesloten. Van Dongen: „Het is goed dat de gkv Amersfoort-Oost melding bij ons heeft gedaan. We geven de kerk nu advies. Wij hebben ervaring met de dynamiek die in een gemeente of sociale groep vrijkomt als er misbruik aan het licht komt. Hoe ga je om met het slachtoffer? Hoe met de dader? Een andere vraag is: Wat breng je naar buiten? Het is goed om te laten zien wat je eraan doet, al geef je alleen maar procesinformatie.”
Zedenpolitie
Mag een predikant zich beroepen op zijn ambtsgeheim als hem een misbruikzaak ter ore komt? Niet altijd, stelt Van Dongen. „Bij acuut gevaar heb je de plicht om de zedenpolitie in te lichten. Dat is sowieso goed om te doen, ook als er geen acuut gevaar is of als een zaak lijkt te zijn verjaard. Let er wel op dat het tempo van het slachtoffer maatgevend is als er geen acuut gevaar dreigt. Het slachtoffer moet eraan toe zijn om aangifte te doen. Er komt veel op hem of haar af.”
Dat laatste benadrukt ook Berna de Ruiter van het Reformatorisch Meldpunt, dat in maart van start ging. Inmiddels zijn er al meer dan honderd hulpvragen bij dit meldpunt –dat is ondergebracht bij de Stichting Family Care, waar Chris (hulp aan kinderen) en Voorkom! (verslavingspreventie) onder vallen– binnen. „Het is altijd goed om de politie op de hoogte te brengen. Het slachtoffer moet daarbij leidend zijn en het moet eraan toe zijn. Het kan namelijk erg moeilijk zijn om een dader veroordeeld te krijgen, bijvoorbeeld vanwege gebrek aan bewijs. Je moet daar als slachtoffer weet van hebben.”
Het meldpunt doet zelf geen aangifte van misbruikzaken, omdat veel hulpvragen anoniem binnenkomen. Wel geven de hulpverleners desgevraagd advies.
Verjaard
Prof. mr. dr. F. T. Oldenhuis, bijzonder hoogleraar religie en recht aan de Rijksuniversiteit Groningen, is verbaasd in diverse media te lezen dat de zaak in de gkv Amersfoort-Oost verjaard is. „Het staat er alsof dat niet meer voor discussie vatbaar is. Als een vordering verjaard is, houdt het voor het slachtoffer op. Maar juist in misbruikzaken komt het nogal eens voor dat de rechter daar doorheen breekt. Bijvoorbeeld als een slachtoffer jarenlang het zwijgen is opgelegd door de dader. De rechter heeft hier het laatste woord.”
De hoogleraar adviseert om onderzoek naar een misbruikzaak in een gemeente altijd uit te besteden aan „een commissie van onafhankelijke juristen. Je moet transparant zijn tot op het bot en de zaak uit handen geven.”
Dat stelt ook Ineke van Dongen van het Meldpunt misbruik in kerkelijke relaties. „Stap als kerkenraad nooit zelf in de onderzoeksmodus.”
