De verf bladdert van de kozijnen, de luxaflex hangt scheef, op de vieswitte buitenmuur is in grote, rode graffitiletters gekalkt: ”Facta non verba”. Latijns voor: Geen woorden maar daden. Zo veel is duidelijk: het voormalige dorpshuis De Coorndijk in het ruim 2000 inwoners tellende Goudswaard oogt niet florissant. Het gebouw sloot enkele maanden geleden de deuren.

Een minstens zo mistroostige indruk maakt een dichtgespijkerd pand in het centrum van buurdorp Piershil (ruim 1600 inwoners), een paar kilometer verder. ”Piershil verpaupert. Gemeente bedankt”, staat er met zwarte koeienletters op houten planken voor de ramen.

Wat scheelt eraan in deze twee dorpen, die samen met Nieuw-Beijerland en Zuid-Beijerland de gemeente Korendijk vormen? Slaat de leegloop toe, hier op het platteland van de Hoeksche Waard, een van de Zuid-Hollandse eilanden ten zuiden van Rotterdam?

Het kraakt en schuurt in Korendijk. De bevolking van de gemeente, waar de SGP de grootste partij is, krimpt de komende 25 jaar met meer dan 10 procent. Althans, dat becijferen het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de vorige week gepresenteerde Regionale bevolkings- en huishoudensprognose 2016. Korendijk illustreert de trend dat de inwoneraantallen van nogal wat plattelandsgemeenten, zeker aan de randen van Nederland, zullen dalen. Terwijl (middel)grote steden almaar uitdijen (zie ook: ”Groei vooral in grote steden”).

Isolatieschuim

De woonkamer van akkerbouwer Henk Melissant (59), aan de rand van Goudswaard, biedt uitzicht op uitgestrekte landerijen. Een tractor trekt voren in het akkerland.

Dat de leefbaarheid in Goudswaard onder druk staat, lijdt voor de boer geen twijfel. Telde het dorp voorheen een winkel of tien, nu resteert niet veel meer dan een supermarkt.

„Vanmorgen moest ik voor wat isolatieschuim naar Numansdorp. Dat betekent 13 kilometer heen en 13 kilometer terug. Zo’n aankoop combineer ik dan wel met wat andere boodschappen”, zegt Melissant, geboren en getogen in Goudswaard.

Het zal voor Goudswaard niet meevallen het jonge volk vast te houden, stelt de akkerbouwer. „De jeugd trekt naar de grote steden.”

Dat het dorpshuis teloorging, tast de gemeenschapszin aan, zegt Melissant. Vroeger troffen bijvoorbeeld leden van de muziekvereniging en de schietvereniging elkaar in dat centrum. Ook was daar de bibliotheek.

„Het dorpshuis is te lang verwaarloosd”, vindt Melissant. Dat het centrum op een gegeven moment ook een caféfunctie had, viel vaak niet in goede aarde bij het orthodox-christelijke deel van het dorp, stelt de akkerbouwer, zelf hervormd. Goudswaard kent een gereformeerde gemeente en een hervormde gemeente.

Wil Goudswaard ook jongeren aan zich binden, dan moeten de autoriteiten onmiddellijk snel internet (glasvezel) in het buitengebied faciliteren, benadrukt hij. Het is Melissant een doorn in het oog dat hij nu zelf via een installatie die voorziening moet regelen. „Een van onze zoons kon hier op de boerderij achter zijn computer nauwelijks werken doordat er geen snel internet was. Dramatisch toch?”

Leegstand

Dat dorpen als Goudswaard en Piershil de komende jaren vergrijzen en krimpen, is „ontegenzeggelijk waar”, beaamt de Korendijkse locoburgemeester en wethouder Boogaard (CDA) op het gemeentehuis in Piershil. Zo liep het totaalaantal kinderen op de acht basisscholen in Korendijk de afgelopen tien jaar terug. „De overheid heeft de Hoeksche Waard niet voor niets aangemerkt als een zogeheten krimp- en anticipeerregio, waar voorzieningen onder druk staan en de bevolking veroudert.” Teken aan de wand is ook dat woningcorporatie Hoeksche Waard Wonen zich vanwege vrees voor leegstand niet meer waagt aan huizenbouw in de gemeente Korendijk.

Toch heerst op de gemeentelijke burelen geen droefgeestige stemming. Integendeel. Tien procent krimp de komende kwart­eeuw in Korendijk? SGP-wethouder Den Boer (Ruimtelijke Ordening) neemt de ramingen van het Planbureau voor de Leefomgeving met een flinke korrel zout. „Nu telt Korendijk zo’n 10.000 inwoners. Dat zouden er dan over 25 jaar 9000 zijn? Ik geloof dat niet. Eerder verwacht ik een krimp van hooguit enkele procenten.”

Het zit Den Boer niet lekker dat woningcorporatie Hoeksche Waard Wonen enkele jaren geleden besloot de handen af te trekken van Korendijk. De gemeente heeft onderzoek ingesteld naar de beweegredenen van de corporatie; de onderzoeksresultaten komen binnenkort openbaar.

Rust

In Goudswaard bouwen investeerders nog steeds nieuwe woningen, benadrukt de wethouder. Het streven is om op de plek van het voormalige dorpshuis een appartementencomplex neer te zetten. Ook liggen er plannen om in de nabijgelegen Leenheerenpolder natuurontwikkeling, inclusief huizenbouw, mogelijk te maken.

Den Boer toont zich strijdbaar. „We leggen het hoofd niet in de schoot. Ik ben niet zo somber. Jongeren trekken voor hun studie inderdaad naar bijvoorbeeld Rotterdam. Maar als ze eenmaal getrouwd zijn en kinderen hebben, keren ze ook nogal eens terug naar het platteland van de Hoeksche Waard. Hier is rust.”

Om het ook ondernemers naar de zin te maken, is snel internet cruciaal, beaamt zijn collega Boogaard. Die zegt dat er hard gewerkt wordt om die voorziening ook in de buitengebieden goed te regelen.

Oud papier

Ja, dat het dorpshuis in Goudswaard staat te verpieteren, doet Bas Schelling (67) hartzeer. Jarenlang runde hij daar de bibliotheek, vertelt de voorzitter van de dorpsvereniging in zijn tuin aan de Koningin Julianastraat. Meer dan 10.000 boeken stonden er uitgestald. Veel van die pennenvruchten gingen onlangs bij het oud papier. Een ander deel kwam in handen van trouwe Goudswaardse lezers. De bieb is nu, in afgeslankte vorm, ondergebracht in de lokale openbare basisschool De Gouwaert.

Dat Goudswaard in de verdrukking zit, merkt Schelling, voorheen CDA-raadslid en CDA-wethouder, met name aan de krimp van het aantal leerlingen op de twee basisscholen in het dorp, een reformatorische en een openbare. Zo slonk het aantal kinderen op de school met de Bijbel van zo’n 110 een jaar of vijf geleden tot pakweg 70 nu. Nog drastischer is de terugloop op de openbare basisschool, van zo’n 100 kinderen enkele jaren geleden naar ongeveer 50 nu.

Bloembakken

Toch is ook Schelling, vroeger bankier in Rotterdam, niet al te mismoedig. Hij overhandigt een A4’tje met inwonersaantallen. Goudswaard doet het vooralsnog niet slecht. Dit jaar telt het dorp 2041 bewoners, bijna 100 meer dan in 2015. De 2073 inwoners uit 2008 zijn de afgelopen jaren echter niet meer gehaald. „Mij praten ze geen krimp aan. Als bankier maakte ik wel vaker mee dat wetenschappers er naast zitten.”

Net als wethouder Den Boer vestigt ook Schelling zijn hoop op jonge mensen die, bijvoorbeeld nadat ze kinderen hebben gekregen, terugkeren naar hun vertrouwde Hoeksche Waard. „Het is hier prettiger wonen dan in de Randstad. Kinderen hebben meer rust en ruimte.”

Zaak is om het dorp leefbaar te houden, benadrukt Schelling. Door bijvoorbeeld voor jongeren én ouderen geschikte woningen aan te bieden. Of het straatbeeld te verfraaien met bloembakken.

Toerisme

Waar moet het heen met Korendijk en zorgenkindjes als Goudswaard en Piershil? Burgers konden zich daar de afgelopen maanden over uitspreken. Het college van burgemeester en wethouders legt binnenkort de zogeheten omgevingsvisie 2030 voor aan de gemeenteraad.

Een hoofdstuk in het document behandelt het groeiende belang van toerisme voor de Hoeksche Waard. „De groene landelijke gemeente, omgeven door water, vormt een goede basis voor vormen van recreatie die gericht zijn op de beleving van natuur, landschap en water”, luidt de eerste zin.

Wethouder Den Boer en locoburgemeester Boogaard willen zo’n zin graag vet onderstrepen. Neem Tiengemeten, ook wel het „overzeese gebiedsdeel van Korendijk” genoemd. Het 7 kilometer lange en 2 kilometer brede natuureiland in het Haringvliet trekt jaarlijks enkele tienduizenden natuurliefhebbers. Met laarzen aan en verrekijker om de nek. Duizenden mensen meer zouden Tiengemeten met een bezoek moeten vereren, schetsen de Korendijkse bestuurders in het gemeentehuis. Maar je moet die fans van flora en fauna dan wel in de watten leggen. Door bijvoorbeeld een hotelletje te bouwen in Nieuwendijk, waar de pont naar het natuureiland vertrekt. Of door de watertaxi als vervoermiddel aan te bieden.

Zitten de Korendijkers te wachten op hordes toeristen? Leidt meer recreatie bijvoorbeeld tot aantasting van de zondagsrust? SGP-wethouder Den Boer: „Wij moeten hier geen Efteling willen. Wij mikken op de toerist die met de verrekijker om z’n nek de natuur intrekt. Je kunt tegen die mensen niet zeggen: U komt hier zondags niet binnen.”

Stijgers en dalers in de Biblebelt

Hoe ontwikkelen de bewonersaantallen zich in gemeenten in de Biblebelt? Stijgers en dalers op basis van vorige week gepresenteerde cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Bureau voor de Statistiek.

STIJGERS

Gemeenten van protestantse signatuur die de komende 25 jaar zullen groeien (in procenten).

Urk: 26,6

Barneveld: 20,7

Woudenberg: 17,3

Bunschoten: 16,8

Renswoude: 15,7

Ede: 14,7

Katwijk: 11,6

Scherpenzeel (Gelderland): 10,7

Kampen: 7,9

Sliedrecht: 7,6

Staphorst: 7,4

Aalburg: 6,4

Putten: 6

Rhenen: 5,9

Rijssen-Holten: 4,6

Elburg: 4,5

Oldebroek: 4,1

Veenendaal: 3,4

Krimpen aan den IJssel: 3,6

Krimpenerwaard: 2,5

Reimerswaal: 1,6

Zederik: 0,7

Zaltbommel: 0,5

Met een groei van 20,7 procent is Barneveld een van de grootste groeiers in de Biblebelt. Wethouder A. de Kruijf: „Barneveld heeft een jeugdige bevolking. Van de 56.000 inwoners zijn er 20.000 jonger dan 25 jaar. Gezinnen zijn gemiddeld groter dan elders in Nederland. Dat heeft te maken met het feit dat veel mensen uit orthodox-christelijke kring in Barneveld wonen. We doen fors meer aan nieuwbouw dan tien jaar geleden. In 2005 werden er 95 woningen afgeleverd, dit jaar 460. Van die 460 nieuwe woningen gaat 90 procent naar de Barnevelders zelf. Ook voor jonge gezinnen zijn er tal van voorzieningen, ook op cultureel gebied. Verder liggen onze scholen er pico bello bij.”

DALERS

Gemeenten van protestantse signatuur die de komende 25 jaar zullen krimpen (in procenten).

Korendijk: 10,3

Nunspeet: 6,3

Tholen: 3,5

Hardinxveld-Giessendam: 2,8

Zwartewaterland: 2,4

Molenwaard: 2

Alblasserdam: 1,5

Goeree-Overflakkee: 0,3

Neder-Betuwe: 0,1

Met een krimp van 6,3 procent is Nunspeet een van de grootste dalers in de Biblebelt. Zegsman Jan van den Hoorn van de gemeente Nunspeet: „De cijfers verbazen ons. We hebben daarover vragen neergelegd bij het Planbureau voor de Leefomgeving. De afgelopen jaren groeide Nunspeet gestaag. Volgens de cijfers zouden ons omringende gemeente de komende decennia groeien. Daar zouden wij dan toch ook van moeten profiteren. Een verklaring voor de verwachte krimp zou kunnen zijn dat ook in Nunspeet de vergrijzing toeslaat.”

Groei vooral in grote steden

Over vijftien jaar telt Nederland krap 18 miljoen inwoners, zo’n 950.000 meer dan nu. Vooral de vier grote steden (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht) worden voller. Die tellen in 2030 gemiddeld 15 procent meer inwoners dan nu. Die prognoses presenteerden het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vorige week. Andere stevige groeiers zijn bijvoorbeeld Almere, Haarlem, Amersfoort, Tilburg, Eindhoven, Zwolle, Arnhem, Nijmegen, Ede, Groningen en Leeuwarden.

Krimp is er aan de randen van Nederland, vaak op het platteland. Zo wonen er steeds minder mensen in onder meer Drenthe, Noordoost-Groningen, de Achterhoek, Noord-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen.