Dat jongetjes zijn misbruikt in de Rooms-Katholieke Kerk kan niemand zijn ontgaan. Kranten hebben er pagina’s over vol geschreven, tal van televisieuitzendingen zijn eraan gewijd. Over het lot van meisjes is veel minder bekend.

Daarom besloot het Vrouwen Platform Kerkelijk Kindermisbruik (VPKK), een belangenorganisatie voor vrouwen die slachtoffer zijn van seksueel misbruik in de kerk, het levensverhalenproject ”Niemand zal je geloven” op te zetten. Zes vrouwen, waaronder Joke, vertellen voor de camera over hun leven voor, tijdens en na het misbruik. De filmpjes werden vanmiddag gepresenteerd in het Humanity House in Den Haag. Ze zijn te bekijken op de website van de VPKK.

Josien Pieterse uit Amsterdam is een van de personen achter het levensverhalenproject. Zij deed voorgesprekken met de vrouwen en hield met elk van hen een interview van enkele uren. Pieterse is gespecialiseerd in mondelinge geschiedenis (oral history) en werkt in opdracht voor Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis.

Waarom koos u ervoor om het hele leven van vrouwen in kaart te brengen?

„Verhalen van slachtoffers concentreren zich vaak op de periode waarin het misbruik plaatsvond. Als je het hele leven van iemand in beeld brengt, levert dat vaak nieuwe en interessante informatie op. Al die gegevens leveren een vrij compleet beeld op van het milieu waaruit iemand afkomstig is. Ook belangrijk is om mee te nemen hoe mensen met een gebeurtenis om gingen in hun latere leven en hoe de omgeving erop reageerde.”

Hoe moeilijk is het voor deze vrouwen om hun verhaal naar buiten te brengen?

„Heel moeilijk, helemaal voor een camera. Er zijn maar weinig vrouwen die dat kunnen. Veel slachtoffers zijn zo beschadigd dat het ze niet lukt om over hun ervaringen te praten. Deze vrouwen kozen er om verschillende redenen voor om dat wel te doen. Omdat ze willen laten zien wat voor impact het seksueel misbruik op hen heeft, om anderen te waarschuwen of omdat ze hopen dat het een verandering teweegbrengt in de Rooms-Katholieke Kerk.”

Wat raakte u het meest in de interviews?

„Het onrecht dat vrouwen is aangedaan. Het is aangrijpend om hun verwarring te zien. Allemaal groeiden ze op in een gezin waar de kerk een grote plaats innam. De kerk met haar hoge moraal en duidelijke regels over goed en kwaad. Als dan een priester of een pastoor de fout in gaat, leidt dat tot verwarring over de kerk, over God, over jezelf.

Daarnaast viel het op hoe groot de autoriteit van de kerk op kinderen en ouders was. Hoe moeilijk het is om misbruik bespreekbaar te maken. De meeste slachtoffers houden hun ervaringen jaren voor zich.

Ik hoorde hoe zwaar het is voor misbruikte vrouwen om een zelfstandig bestaan op te bouwen. Ze kampen vaak met lichamelijke en psychische klachten, waardoor het hebben van een reguliere baan lastig is. Ook thuis hebben vrouwen het moeilijk. Er zijn er die veel steun ontvangen van hun echtgenoot, maar er zijn er ook die er alleen voor staan.”

In hoeverre krijgen deze vrouwen erkenning voor wat hun is aangedaan?

„Voor veel slachtoffers duurt de zoektocht naar gerechtigheid hun hele leven. Daar besteden ze veel tijd aan. Voor zichzelf, maar ook omdat ze willen dat de dader niet nog meer slachtoffers maakt. Ze realiseren zich dat het misbruik door kan gaan als zij geen stappen zetten.

Het feit dat de Rooms-Katholieke Kerk onder leiding van Wim Deetman onderzoek heeft gedaan naar het misbruik van meisjes doet veel vrouwen goed. Daardoor voelen ze zich serieus genomen. In sommige gevallen is de dader al overleden. Het helpt dan als een andere geestelijke medeleven en medeverantwoordelijkheid toont.

Zelfs als de kerk het leed erkent –wat lang niet in alle gevallen gebeurt– kunnen vrouwen het misbruik niet achter zich laten. Dat dragen ze hun hele leven met zich mee. Sommigen zijn zo ontzettend beschadigd, dat het moeilijk is om daar bovenop te komen.”

Hoe gaat het nu met de vrouwen?

„Dat is heel wisselend. Er zijn vrouwen die het leven zo zwaar vinden dat ze het nauwelijks aankunnen. Anderen vertonen een enorme vechtlust om hun recht te halen, om ervoor te zorgen dat misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk stopt. Nog weer anderen hebben daar geen behoefte aan. Die richten zich op innerlijke rust en willen het verleden achter zich laten.”

Wat hoopt u met het publiceren van deze interviews te bereiken?

„Ik hoop dat zo veel mogelijk mensen deze videogesprekken bekijken, zodat ze een beeld krijgen wat voor impact seksueel misbruik op iemand heeft. Het zou mooi zijn als deze interviews herkenning oproepen bij anderen die misbruikt zijn en hun steun bieden. Dat ze hen over de brug helpen om ook hun verhaal te doen.

Daarnaast dienen deze filmpjes een wetenschappelijk doel. Ze leveren interessante informatie op, onder andere over vrouwelijk daderschap, het zelfbeeld van vrouwen, de vraag waar mishandeling eindigt en misbruik begint. Onderzoekers op het gebied van psychologie, theologie, traumaverwerking en vrouwenstudies kunnen er gebruik van maken. De bestanden worden gearchiveerd door Atria.

Verder is het mijn wens dat dit project een groter bewustzijn bij de Rooms-Katholieke Kerk oplevert. De kerk is enigszins wakker geschud en heeft een eerste onderzoek gedaan naar misbruik van meisjes. Maar er is nog veel meer onderzoek nodig.”

www.vpkk.nl