Wat kan een politicus met de begrippen ”geloof, angst en liefde”? Op die vraag mochten de partij­leiders Buma (CDA), Segers (CU) en Klaver (GroenLinks) donderdag, op de tweede dag van het Christelijk-Sociaal Congres 2016, antwoord geven. Buma zou ”angst” willen vervangen door ”hoop” –„zoals ook in de oorspronkelijke Bijbeltekst staat”–, en dan niet alleen taaltechnisch, maar ook werkelijk, in de maatschappij. Onze samenleving heeft hoop nodig, denkt hij. „En hoop kan niet zonder een langetermijn­visie. Die behoren wij als politiek te hebben.”

Een element uit Buma’s lange­termijnvisie: „We zijn in onze westerse samenleving extreem individualistisch geworden. En gek genoeg kregen we daardoor behoefte aan een grote, omvangrijke overheid, die dan blijkbaar al die individuutjes weer met elkaar moet verbinden. Maar we zijn vergeten dat de kracht van onze maatschappij uit de samenleving zelf moet komen. Dat wist Kuyper al, ten tijde van het eerste Christelijk-Sociaal Congres. En die wijsheid geldt nu nog steeds.”

Ook Segers gooit het over die boeg. Zeker, ons land heeft hoop nodig. De CU-leider noemt het voorbeeld van Abdulsalam, een jonge allochtoon die hij dit jaar ontmoette. Hij woont al tien jaar Nederland, maar kreeg al die tijd nooit één aanmoediging. „Havo of vwo? Dat kun jij niet, jij hebt een taalachterstand.” Tot hij in Den Haag Sietske ontmoette, directeur van een schilders­bedrijf, die wél iets in hem zag. „Nu loopt Abdulsalam aan het eind van de dag soms een extra rondje rond Den Haag Hollands Spoor, zo trots is hij op de schildersoverall die hij draagt.”

Klappen

Segers verwijst naar een gesprek dat hij, in het kader van zijn binnenkort te verschijnen boek, had met Kim Putters, directeur van het SCP. „Volgens hem zitten in Nederland 600.000 mensen in de hoek waar de klappen vallen. Zij leven korter, hebben kortere banen, als ze er al een hebben. Het is de taak van de christelijk-sociale beweging om de kloof in onze samenleving te overbruggen. En wij die het goed hebben, moeten de eerste stap zetten. Kuyper had destijds ook oog voor de vergeten groepen in onze samenleving. Aan ons de vraag: welke groepen hebben wij verwaarloosd? Dat is onze “sociale kwestie”.”

Angst? Klaver ziet er om zich heen veel van. En ook boosheid. „Pas was ik in Roosendaal, in de wijk waarin ik ben opgegroeid. Mensen zijn er bang voor asielzoekers en voor Poolse arbeiders. En ze zijn boos over het feit dat ze er zelf de laatste jaren niet op vooruit zijn gegaan.” De GL-leider begrijpt dat. „Maar ik zeg wel: Kies je juiste vijand. Die vijand zijn niet de asielzoekers, maar een oneerlijke politiek. Het is niet de EU, maar het zijn de multinationals die hun macht steeds verder uitbreiden. Laten we in onze tijd vooral het ”wij” zo groot mogelijk maken”, betoogt Klaver.

Dat hij vandaag optreedt voor een christelijk publiek, vindt de oud-voorzitter van CNV-jongeren niet bijzonder. „In de jaren negentig hielden de seculiere partijen bij de vorming van de paarse kabinetten de christelijke partijen bewust buiten de deur. Misschien wordt het nu eens tijd om de liberalen buiten de deur te houden?”

Dat alle drie de politici zich kunnen laten inspireren door de christelijk-sociale beweging, staat ook voor Rien Fraanje, directeur van het wetenschappelijk instituut van het CDA, vast. Hij presenteerde donderdag in Doorn het boek ”Paus Leo XIII en Abraham Kuyper”, waarin de beroemde encycliek Rerum Novarum en Kuypers bekende rede over de sociale kwestie opnieuw zijn uitgegeven en van een toelichting en context zijn voorzien. Fraanje: „De verkiezingsstrijd gaat weer beginnen. Ik overhandig u dit boekje, zodat u zich vanaf nu bewust bent dat paus Leo en Abraham Kuyper over uw schouder meekijken.”