Vanuit heel Europa en de Verenigde Staten vliegen deze week pacifisten naar Israël om bij de vrijlating van Vanunu te zijn. Nu staat al vast dat ze hun held niet kunnen omarmen. Misschien krijgen ze hem niet eens te zien. De Israëlische veiligheidsdiensten doen er alles aan om de viering van de vrijlating van de kernfysicus te dwarsbomen en Vanunu bij voorbaat de mond te snoeren. Uit vrees dat hij asiel zal aanvragen hebben ze het hem verboden te praten met buitenlanders, naar het buitenland te reizen of in de buurt van buitenlandse ambassades te komen.

De 50-jarige Vanunu heeft in een verhoor door de Israëlische binnenlandse veiligheidsdienst Shin Bet twee weken geleden gezegd dat hij de wereld niet meer heeft te vertellen dan wat hij in 1986 de Britse krant The Sunday Times vertelde over de Dimona-reactor in de Negevwoestijn, waar hij negen jaar werkte. De VS en Europa weten al alles wat ze willen weten over het kernwapenprogramma van Israël, zei Vanunu tegen Shin Bet tijdens het verhoor, waarvan de transcripten in Israëlische kranten werden gepubliceerd. Vanunu zei te hopen dat zijn vrijlating het begin zal zijn van een nieuw debat over het kernwapenprogramma van Israël. Ook hoopt hij dat de Dimona-reactor wordt gesloten.

Bij de Israëlische bevolking en zeker bij de veiligheidsdiensten heeft Vanunu de schijn tegen. Hij maakte in 1986 met zijn beschrijvingen en heimelijk gemaakte foto’s Israëls grootste geheim wereldkundig: het feit dat het land in grootte het zesde kernwapenarsenaal ter wereld heeft. Bovendien ondergroef hij met zijn stap het Israëlische beleid van ”nucleaire ambiguïteit”. Dat beleid, dat stamt uit de jaren ’60, is gebaseerd op de belofte van Israël aan de VS om zijn nucleaire status niet bekend te maken, geen tests met kernwapens uit te voeren en ze niet te gebruiken voor politiek gewin, aldus de Israëlische historicus Avner Cohen. In ruil zouden de VS Israël niet opdragen zich te ontwapenen. Israël heeft zich van officiële zijde steeds aan dit beleid gehouden, maar Vanunu pleegde er ernstige inbreuk op.

Volgens Cohen heeft Vanunu ervoor gezorgd dat de afschrikkende werking van het Israëlische kernwapenarsenaal aanzienlijk toenam. Maar ondanks dit voordelige neveneffect nemen veel Israëliërs Vanunu zijn optreden ernstig kwalijk. De Israëliërs geloven dat hun kernwapenarsenaal hun laatste verdedigingslinie is of „de ultieme garantie dat er geen nieuwe holocaust zal plaatsvinden”, aldus politiek analist Moshe Negbi. Over het algemeen wordt aangenomen dat te veel discussie over het arsenaal de nationale veiligheid schaadt.

Desalniettemin moeten veel Israëliërs bekennen dat de straf die Vanunu kreeg voor het onthullen van de nucleaire geheimen wel wat aan de zware kant is, vooral omdat hij niets onthulde wat Israëls vijanden niet allang vermoedden. Volgens Yossi Melman, een journalist die veel over spionage schrijft, hebben de veiligheidsdiensten Vanunu zo zwaar gestraft om andere mogelijke klokkenluiders af te schrikken en om hun eigen falen te verhullen. De veiligheidsagenten op het Dimona-complex hadden toen Vanunu er nog werkte al moeten zien dat hij banden was gaan onderhouden met linkse en pacifistische organisaties, aldus Melman.