Als kenner van het neocalvinisme reisde prof. Harinck twee jaar geleden in de voetsporen van Abraham Kuyper door het Midden-Oosten. Het leverde onder meer een boek en een televisieserie op. En later deze week een internationale conferentie. In de Broederkerk in Kampen denken enkele tientallen wetenschappers na over de uitdaging van de islam, onder de titel: ”Een andere religie?”

Het antwoord lijkt vrij duidelijk.

„De vragen die aan de orde komen, zijn natuurlijk: is de islam totaal anders en vreemd? Of is het een variatie op het christendom? Horen jodendom, christendom en islam bij elkaar als abrahamitische godsdiensten?”

Welke antwoorden geeft het neocalvinisme?

„Abraham Kuyper en Herman Bavinck waren de eersten in deze traditie die deze vragen doordachten. Zij zagen de islam als een andere religie, hoewel Kuyper ook zag dat jodendom, christendom en islam veel gemeenschappelijk hebben.

In de latere neocalvinistische traditie zie je twee sporen ontstaan. Aan de ene kant is er de antithetische benadering, die ook gevolgen krijgt in de zending. De islam is dan een valse religie die bestreden en weerlegd moet worden.

Anderzijds zijn er mensen die juist een pleidooi voeren voor de dialoog, mede vanwege de grote verwantschap. Ook die houding had gevolgen voor de zending. De confrontatie gaat bij deze benadering over in de dialoog, en uiteindelijk droogt de boodschap op. Dat is ook niet zo vreemd: men hoort God in de ander, of weet ik veel wat. Men heeft dan geen boodschap meer.”

Welke richting kiest u zelf?

„Ik denk dat je heel voorzichtig moet zijn om te stellen dat alle religies over hetzelfde gaan. Dat lijkt me weinig doordacht. Heel veel mensen praten over de islam alsof het een soort christendom is. Maar het gaat over iets heel anders; het betekent onderwerping. Het christelijk geloof gaat over verlossing en zonde; dat zie ik in de islam zo niet terug. De gemakkelijke gelijkstelling van beide is voor mijn gevoel vooral te wijten aan een gebrek aan kennis.

Daarom sta ik kritisch tegenover allerlei theorieën over de overeenkomsten binnen de abrahamitische religies. Ik heb de indruk dat die uitgaan van een heel romantisch beeld, hoewel Kuyper er wel wat in zag.”

In de schijnwerpers staat vandaag de dag vooral de radicale islam. Komt dat terug tijdens het congres?

„Terreur drukt sowieso een stempel op de conferentie, alleen al wat betreft de locatie. We zouden in Istanbul zitten, maar vanwege de terreurdreiging in Turkije is dat Kampen geworden.

Verder zal het thema in de discussie ongetwijfeld ook aan de orde komen, en dan vooral de vraag hoe het komt dat geweld juist in de islam zo’n grote rol speelt – zeker wanneer het uitgevoerd wordt door zelfmoordterroristen. Het christendom is ook gewelddadig geweest, maar zelfmoordterroristen spelen daar nauwelijks een rol in.”

Wanneer is de conferentie wat u betreft geslaagd?

„Als we nadenken over wat het neocalvinisme vandaag de dag kan betekenen in de discussie die we hebben over de islam. Zitten er vruchtbare elementen in het neocalvinistische denken die we meer naar voren kunnen brengen? Ik denk dan bijvoorbeeld aan het aspect van zuilvorming. Daar is in de jaren 90 radicaal afscheid van genomen, maar ik vraag me af of zuilvorming wel zo raar is voor moslims. Verzuiling heeft voor rooms-katholieken en gereformeerden juist geleid tot integratie in de samenleving. Dat zou misschien ook voor moslims zo kunnen werken.”

Lees ook in Digibron

Op reis met Kuyper : Harinck volgt spoor naar Middellandse Zeegebied (De Waarheidsvriend, 26-06-2015)

Segers: Kuyper peilde islam juist (Reformatorisch Dagblad, 11-06-2015)

„Kuyper was soms lyrisch, ik snap dat” (Reformatorisch Dagblad, 07-05-2015)