Vooraanstaande partijgenoten van Trump dringen er al weken op aan dat hij zijn toon matigt. Niet zozeer omdat ze denken dat hij dan nog een kans maakt op het Witte Huis. Sommige Republikeinse politici speculeren al hardop over de vraag hoe de partij na de nederlaag op 8 november verder moet.

Het punt van zorg voor de Grand Old Party (zoals de Republikeinse Partij wel wordt genoemd) is dat ze bij de verkiezingen voor het Congres –die ook op 8 november worden gehouden– hun comfortabele meerderheid zullen verliezen. Vanwege Trump, zo zeggen mensen binnen de partij. „Zijn campagne brengt ons meer schade dan alleen het verlies van het presidentschap”, aldus Carlos Curbelo, Congreslid uit Florida.

Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben de Republikeinen nog nooit zo’n riante meerderheid gehad als op dit moment. Zowel in de Senaat als in het Huis van Afgevaardigden hebben zij het voor het zeggen. Dat betekent dat allerlei presidentiële plannen of voorstellen voor benoemingen van Obama sterk geamendeerd of zo nodig afgewezen kunnen worden. Die positie houden de Republikeinen graag. Zeker nu de nieuwe president in ieder geval één, maar mogelijk meer leden van het hooggerechtshof moet benoemen. Omdat rechters van het hooggerechtshof voor het leven worden aangesteld, zou daarmee voor de langere termijn een progressieve koers van dit college (waar steeds een wankel evenwicht is tussen conservatief en progressief) gegarandeerd zijn.

Swing states

Het gevaar dat de Republikeinen die riante positie kwijtraken is echter reëel. Wanneer de Democraten erin slagen om vier zetels in de Senaat binnen te halen, dan zijn de Republikeinen hun meerderheid kwijt en zou Clinton vrij spel hebben. Met name in de zogenoemde swing states, zoals bijvoorbeeld Florida, Ohio en Pennsylvania, waar de uitslag doorgaans nog alle kanten op kan, staat Clinton met haar partij nu op een behoorlijke voorsprong.

Partijprominenten dringen er bij de Republikeinse partijleiding op aan om de verkiezingskas vrijwel uitsluitend te gebruiken om de verkiezingscampagnes van senatoren en afgevaardigden te bekostigen. Daarmee zou feitelijk bezegeld worden dat de verkiezing van Trump als verloren moet worden beschouwd.

Republikeinen die nog niet zover gaan, dringen er bij Trump voortdurend op aan zich in zijn uitspraken te matigen. John McCain, senator voor Arizona en in 2012 kandidaat voor het presidentschap, deed dat nog vorige week tijdens een ontmoeting met Trumps running mate, Mike Pence. „Roep niet over allerlei thema’s zomaar iets, richt je pijlen uitsluitend op Hillary Clinton”, zo is zijn advies.

De politici vonden met hun oproep enig gehoor bij Trumps voormalige campagneleider Paul Manafort. Die probeerde de laatste weken zijn baas kalmer te krijgen. Zo sprak hij met hem af dat Trump geen toespraken meer uit de losse pols zou houden, maar strikt de tekst zou volgen die vooraf met zorg was samengesteld. In de praktijk lukte dat nauwelijks. Trump is niet in het gareel te krijgen. Die aanpak lijkt sinds het midden van deze week helemaal niet meer te helpen. Trump bracht forse wijzigingen aan in de campagneleiding door Stephen Bannon en Kellyanne Conway te benoemen naast (de overigens vrijdag vertrokken) Manafort.

Bannon is oud-bankier bij Goldman Sachs en staat bekend als uiterst rechts. Hij gaf tot nu toe leiding aan de conservatieve nieuwssite Breitbart News, die bekendstaat om de populistische toon en die de bijnaam Trump Pravda draagt.

Reageerbuisje

Behalve dat Breitbart News een fel anti-Clintonstandpunt inneemt, schuwt de site ook niet om vooraanstaande Republikeinen onder vuur te nemen. Zo schreef hij onlangs over de Republikeinse leider in de Senaat, Paul Ryan, dat deze „gekweekt is in een reageerbuisje van het laboratorium van de Heritage Foundation”, een conservatieve denktank. Critici zeggen dat daar waar maar een vonkje vuur te zien is, Bannon klaarstaat met een vat benzine om het vuur op te laten laaien.

Trump lijkt met deze keus dus welbewust een eigen koers te willen varen en zich nauwelijks iets gelegen te laten liggen aan de partijleiding. Bannon onderstreept dat. „Laat Trump Trump zijn.” De presidentskandidaat zelf zei deze week: „Ik ben wie ik ben. Ik wil niet veranderen.”

Excuses

En dan toch, donderdag: excuses van Trump, tijdens een toespraak in North Carolina, ook een swing state. „Soms, in de hitte van het debat en wanneer je spreekt over allerlei kwesties, kies je niet de juiste woorden of zeg je iets fouts”, hield Trump een groep toehoorders voor. „Dat heb ik ook gedaan en ik heb er spijt van. Vooral als het mensen mogelijk heeft gekwetst.”

De Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton was niet onder de indruk van de spijtbetuiging en ook binnen de Republikeinse Partij heerst scepsis. „Meestal gaat het drie dagen goed en is er weer een uitglijder”, zegt Curbelo. „Hij is niet te temmen.”