Reizend door Letland valt één ding op. Van het personeel op de luchthaven van de hoofdstad Riga tot en met de buschauffeur op weg naar Liepaja, een kustplaats in het westen. Van de marktkoopmannen in Riga tot en met het winkelend publiek in Daugavpils in het zuidoosten. Onder hen is geen allochtoon uit het Midden-Oosten, Afrika of Azië te bekennen.

Als voormalig communistisch land heeft Letland geen ervaring met een multiculturele samenleving, zoals Frankrijk, Duitsland en Nederland. De grenzen van de Sovjet-Unie, waar Letland in 1991 uitstapte om in 2004 lid te worden van de Europese Unie, zaten dicht voor volkeren van buitenaf. Maar nu heeft Riga ingestemd met het plan van de Europese Commissie om 776 vluchtelingen op te nemen in het kader van een eerlijker spreiding van migranten over de Europese Unie.

Heffing

Brussel zet daar druk achter. Een lidstaat krijgt een heffing van 250.000 euro per geweigerde migrant, zo luidt een voorstel. De EU moet er niet alleen zijn in goede tijden, waarbij geprofiteerd wordt van EU-subsidies; ook in slechte tijden moeten de lidstaten hun verantwoordelijkheid nemen. Solidariteit is geboden, zo klinkt het vanuit Brussel.

In Letland is het laatste woord hierover nog niet gesproken. Binnen de regering heerst verdeeldheid. Raivis Zeltits (24) moet niets hebben van dit soort ‘bevelen’ van de Europese Commissie. In de oude stad van Riga, met haar kerken, kasseien, pleinen, stegen en huizen, zetelt de nationaal-conservatieve partij Nationale Alliantie, waarvan Zeltits de secretaris-generaal is. De partij maakt deel uit van de regering en strijdt voor behoud van de Letse cultuur. „Wij zijn niet klaar voor migranten, zoals West-Europe-
se landen dat met hun ervaringen wel zijn.”

Nationale Alliantie wil af van het asielquotum en alleen vluchtelingen opnemen volgens internationale verdragen. Niet klakkeloos navolgen wat Brussel bepaalt. „Wie zegt dat het bij die 776 blijft?”, vraagt Zeltits zicht af. „Als we nu toegeven, trekt Brussel in de toekomst nog meer macht naar zich toe. Ze houden geen rekening met de nationale staten. En hoezo solidariteit? Toen we in 2004 lid werden, behoorde het opnemen van vluchtelingen niet tot de afspraken. De Europese Commissie moet niet opeens de regels veranderen.”

Zeltits’ partij voelt zich gesteund door andere EU-lidstaten. Polen, Hongarije en huidig EU-voorzitter Slowakije, allemaal landen met een communistisch verleden, verzetten zich fel tegen de Brusselse asielquota. De Slowaakse minister van Buitenlandse Zaken heeft al aangegeven de asielquota ter discussie te stellen en gezegd dat zijn land te weinig ervaring heeft met buitenlanders.

In Letland staat de teller vooralsnog op 47 herplaatste migranten. Het aantal van 776 is het maximum, zegt de 65-jarige Gennadi in een winkelcentrum Daugavpils. Daarvan kunnen er hooguit honderd in Daugavpils –een stad met ruim 89.000 inwoners– terecht. Meer niet, want dat zou een te grote impact hebben op de stad. „Veel Letse jongeren hebben geen werk, vervelen zich en maken zich schuldig aan vandalisme. De kans is aanwezig dat ze hun agressie gaan afreageren op migranten.”

Helpen

Op dezelfde verdieping klinken uit de mond van kledingverkoopster Maria Antonenko (25) andere geluiden. „We moeten deze mensen te allen tijde helpen.” Ze vertelt dat de plaatselijke bevolking verdeeld is. „Uit onderzoek blijkt dat in Daugavpils de helft van de burgers tegen de komst van migranten is. De andere helft is voor. Jongeren vinden het vaak interessant. Ze willen andere culturen leren kennen. Maar vooral mensen die zijn opgegroeid in de Sovjet-Unie verzetten zich. Ze zijn buitenlanders totaal niet gewend.”

De herplaatsing van migranten is een manier om de Europese vluchtelingencrisis het hoofd te bieden; de andere is betere bewaking van de Europese buitengrenzen. Momenteel bouwt Letland met behulp van EU-geld een hek van 90 kilometer. De rest van de grens wordt bewaakt met camera’s en patrouilles.

Makkelijkste weg

Letland heeft het aantal vluchtelingen dat de grens passeert zien toenemen: 205 in 2014, 538 vorig jaar en tot nu toe 238 in 2016, somt kolonel Vladimirs Zaguzovs (45) van de nationale grenswacht op in zijn werkkamer. Het gaat om Indiërs, Nepalezen, Tadzjieken, Afghanen en Vietnamezen. Waarom deze mensen voor Letland kiezen? „Vluchtelingen zijn als water. Ze zoeken de makkelijkste weg.”

Ook kolonel Zaguzovs ziet dat de Letse bevolking worstelt met de komst van migranten. Uit onwennigheid, maar de 776 vluchtelingen gaat Letland opnemen, zegt de kolonel overtuigd. Afspraak is afspraak.