Vijf agenten gedood en zeven politiemensen gewond. Daarnaast moesten minstens nog twee burgers vanwege schotwonden in het ziekenhuis worden opgenomen. Dat is het trieste resultaat van het gewelddadig optreden van vier mannen dat zich speciaal richtte op politiemensen. Tijdens een vreedzame protestmars vanwege de twee zwarte burgers die deze week elders in Amerika omkwamen door politiegeweld, richtte het viertal een bloedbad aan. Uit wraak. Dat is inmiddels wel helder.

In een reactie vanuit Polen zei president Obama vrijdag terecht dat er geen enkele rechtvaardiging is om geweld tegen politiemensen te gebruiken. Elke weldenkende burger zal dat ook onderschrijven.

Handhavers van het gezag mogen inderdaad geen schietschijven zijn voor wraakoefening. Komt ook nog eens bij dat de mannen die in Dallas zijn omgekomen persoonlijk part noch deel hadden aan de gebeurtenissen –deze week– in Baton Rouge (Louisiana) en Saint Paul (Minnesota) waarbij de politie een Afro-Amerikaan doodschoot.

Zelfonderzoek

Toch is daarmee niet alles gezegd. Behalve afkeuring van de moorden dient er ook gekeken te worden naar de oorzaak dat het zo ontzettend uit de hand is gelopen in Dallas. En dan heeft de Amerikaanse politie zichzelf zeker vragen te stellen.

De incidenten met dodelijke afloop van deze week staan namelijk niet op zichzelf. Veel Afro-Amerikanen weten moeiteloos een rijtje namen te produceren van zwarte (jongere) burgers die zijn omgekomen door onnodig gebruik van wapens door de politie.

De registraties van het Amerikaanse dagblad Washington Post en de Britse krant The Guardian melden voor 2015 in totaal 1152 politiedoden. Dertig procent van hen was zwart, terwijl maar 13 procent van de Amerikaanse bevolking die huidskleur heeft. Van de jongeren tussen de 15 en 34 jaar zijn zwarte mannen zelfs negen keer zo vaak slachtoffer van dodelijk politiegeweld dan blanken. Die cijfers roepen vragen op.

Behalve dat statistieken uitwijzen dat de politie vaker het pistool grijpt als het om verdachte zwarte burgers gaat, zijn filmpjes –verspreid via de sociale media– ook nog eens het bewijs dat agenten snel en soms onnodig schieten. De beelden die deze week de wereld over gingen van de dodelijke schietpartij in Baton Rouge zijn daar een voorbeeld van. Ze laten overtuigend zien dat het niet nodig was om te schieten.

Dergelijke filmpjes zijn niet alleen bewijs, maar ze doen het bloed van veel zwarte burgers ook koken. Hoe afkeurenswaardig de moordpartij in Dallas ook is, tegen die achtergrond is het verklaarbaar dat de verontwaardiging en woede bij de zwarte bevolking snel naar een kookpunt gaan.

Racisme

Uit justitiële onderzoeken naar eerdere schietpartijen met dodelijke afloop blijkt dat racistische opvattingen van politiefunctionarissen zeker een factor zijn. De gedachte dat zwarte burgers niet deugen, zit bij een deel van het politieapparaat nog steeds heel diep. Dat leidt ertoe dat een zwarte burger vaak ook sneller dan een blanke wordt aangehouden of beboet.

Bijkomende factor is dat net zoals in het bedrijfsleven een agent in de VS zijn targets moet halen. Vaak zit de lokale overheid daar bovenop. Die stimuleert het uitdelen van boetes. Want de opbrengst daarvan komt in de eigen gemeentekas en gaat niet naar de landelijke kas van justitie. Agenten worden dus getraind in hard optreden en veel minder in het deëscaleren.

Belangrijke factor die bijdraagt aan de geweldsspiraal is het hoge aantal wapens onder Amerikanen. Daardoor zijn agenten heel erg op hun hoede. Zodra iemand bij een aanhouding maar een verdachte beweging maakt, wordt het pistool getrokken. Dat leidt nogal eens tot ongelukken. En het lijkt erop dat agenten geneigd zijn eerder de trekker over te halen bij een zwarte verdachte dan bij een blanke.

Dat politiemensen in de VS zich snel bedreigd voelen is ook niet vreemd. Het aantal slachtoffers van schietpartijen onder de politie is elk jaar toch weer hoog. Vorig jaar stierven er 42 agenten door kogels van burgers.

De spanning tussen blank en zwart is complex. Er ligt aan twee kanten huiswerk. De zorg is echter of dit werkelijk wordt opgepakt. Elke keer als zich een incident voordoet, roepen politici en autoriteiten dat er harde en adequate maatregelen worden genomen. Maar dat heeft nog niet tot een koerswending geleid. Dat maakt de situatie explosief.