Vernietigend. Dat is het algemene oordeel over het rapport van de Britse commissie-Chilcot over de Britse rol in de Irakoorlog van 2003. Het rapport maakt brandhout van het Britse Irakbeleid en oud-premier Tony Blair ligt daarbij expliciet onder vuur.

Critici van de oorlog houden hem al lange tijd expliciet aansprakelijk. Blair is „de grootste terrorist op aarde”, huilde een nabestaande van één van de 179 in Irak omgekomen Britse soldaten gisteren. Politici als Alex Salmond en Labourleider Jeremy Corbyn roepen al jaren om zijn vervolging.

De commissie-Chilcot maakt duidelijk dat het geen gerechtshof is en dus geen uitspraken kan doen over juridische aansprakelijkheid van hoofdrolspelers in de Irakoorlog. Maar onder die conditie doet ze een ferme uitspraak: „We hebben echter geconludeerd dat de omstandigheden waarin er werd besloten dat er een wettelijke basis was voor een Britse militaire actie verre van bevredigend waren.”

De finale beslissing over de legalilteit van de invasie werd volgens het rapport bovendien genomen door Blair, en niet door het kabinet. En ook al heeft het Britse parlement de inval in Irak goedgekeurd, Blair speelde in die besluitvorming een beslissende rol. Hij misleide de volksvertegenwoordigers niet, aldus het rapport, maar zei dingen over Irak „met een zekerheid die ongerechtvaardigd was.” Feiten speelden voor hem slechts een faciliterende rol bij een voorgenomen besluit. In een persoonlijke memo liet Blair zijn Amerikaanse collega George W. Bush immers weten hem te volgen in Irak „wat er ook gebeurde.”

Het rapport sluit berechting van Blair dus allerminst uit, hoewel dat om andere redenen moeilijk ligt. Het Strafhof intervenieert alleen als nationale overheden vervolging laten liggen.

Een oud-rechter bij het VN-hof voor appèl, Geoffrey Robertson, maakte in een opiniestuk in de Britse krant The Guardian onlangs bovendien onomwonden duidelijk dat vervolging van Blair „een juridische onmogelijkheid” is. Blair overtrad in 2003 namelijk geen bestaande regels. Het hof kan pas vanaf 2017 leiders dagen voor „de misdaad van een aanval.” En wetten werken niet met terugwerkende kracht, aldus Robertson.