Dat David Cameron de handdoek in de ring gooide, was politiek gezien nog wel begrijpelijk. De Britse premier had immers flink campagne gevoerd om de Britten binnen de Europese Unie te houden. Nu de bevolking voor een brexit heeft gestemd, is het aftreden van de eerste minister een min of meer begrijpelijke stap.

Inmiddels zijn echter ook de belangrijkste leiders van het brexitkamp vertrokken. Oud-burgemeester van Londen Boris Johnson trok vorige week zijn kandidatuur voor het leiderschap van de Conservatieve Partij in. Die stap volgde op aanzwellende kritiek van prominente Tory’s en de onverwachte kandidaatstelling van zijn belangrijkste medestander, minister van Justitie Michael Gove.

Geheel onverwacht maakte de leider van de eurosceptische UKIP, Nigel Farage, maandag zijn aftreden bekend. Zijn verklaring: mijn doel is bereikt, want Groot-Brittannië stapt uit de Europese Unie.

Daar valt natuurlijk geen speld tussen te krijgen. Maar het roept wel de vraag op wat nu het wérkelijke motief voor het vertrek van Farage is. Zijn partij kende een stormachtige opmars en wist binnen korte tijd uit te groeien tot de derde partij in het Verenigd Koninkrijk. Juist nu de meerderheid van de Britten zich voor vertrek uit de Europese Unie heeft uitgesproken, zou UKIP daar politiek behoorlijk garen bij moeten kunnen spinnen.

UKIP-woordvoerder Suzanne Evans hield zich maandag enigszins op de vlakte toen haar om tekst en uitleg over het vertrek van Farage werd gevraagd. „Ik denk dat Nigel Farage moet hebben geconcludeerd dat zijn levenswerk is gerealiseerd en daarom begrijp ik zijn besluit om te stoppen.” Tegelijkertijd sprak Evans tegenover de BBC haar verbazing uit, omdat Farage UKIP altijd als zijn „kindje” had gezien.

Het vertrek van Britse politici na het brexitreferendum stuitte dinsdag op forse kritiek in het Europees Parlement. „De een na de ander verdwijnt van het toneel. Ik heb daar geen begrip voor, ik dacht dat de politici die voor de brexit waren toch een plan zouden hebben”, zei voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker. „Patriotten nemen geen ontslag als het moeilijk wordt, maar blijven”, aldus Juncker.

Het vertrek van Johnson en Farage laat het brexitkamp stuurloos achter. De vraag is wat dat voor de beoogde beëindiging van het EU-lidmaatschap betekent. Het lijkt erop dat het momentum om het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie te loodsen is verdwenen.

Daarmee ligt de bal plotseling weer aan de kant van de voorstanders van een Brits EU-lidmaatschap. Gevoegd bij alle andere obstakels die een brexit met zich meebrengt, zou het vertrek van de Britten nog wel eens erg lang op zich kunnen laten wachten.

De kans is reëel dat er de komende tijd intensieve onderhandelingen zullen plaatshebben over tal van Brusselse zaken waar de Britten het niet mee eens zijn. Daar zou dan een totaalpakket uit kunnen rollen dat wellicht opnieuw in een referendum aan de Britse bevolking wordt voorgelegd. Met als eindresultaat dat het Verenigd Koninkrijk EU-lid blijft, maar dan op eigen voorwaarden.

Het alternatief is een ‘softe’ brexit. In dat geval verlaat Groot-Brittannië formeel de Europese Unie, maar blijft via deelakkoorden nauw met de EU verbonden.

Voorlopig heeft de Britse politiek het thema brexit overigens op een laag pitje gezet. De strijd om de opvolging van premier David Cameron heeft momenteel de absolute voorrang. Vijf kandidaten verdringen zich.