Merkels bedenkingen waren aanvankelijk groot. Maar Joachim Gauck ontpopte zich tot een alom zeer geliefde en hoog in aanzien staande bondspresident. Hij deed het ambt eer aan. Zelfs de oppositiepartijen hadden gehoopt dat hij voor een tweede termijn ging.

Hij werd wat Merkel misschien wel had gevreesd; een politieke, onafhankelijke president. Hij mengde zich weliswaar niet in haar dagelijkse politiek, maar toch stak hij zijn mening niet onder stoelen of banken.

Vooral wanneer het om de grote vragen en politieke ethiek ging verstopte hij zich niet. Zo besloot de Bondsdag afgelopen week pas dat de massamoord op de Armeniërs door het Ottomaanse Rijk officieel genocide genoemd mag worden. Gauck zei het vorig jaar al.

Maar polariseren deed hij nauwelijks. Of het nu om de migratiecrisis of de betrekkingen met Rusland of Europa ging, Gauck moffelde geen enkel moeilijk onderwerp weg. Bij hem kon de burger zich serieuzer genomen voelen dan bij veel politici in de regering en het parlement, schreef de Frankfürter Allgemeine maandag. Vanwege zijn talent om de gevoelens van de mensen te verwoorden, zijn morele kompas en zeggingskracht werd hij wel liefkozend de „nationale dominee” genoemd.

Als geen ander beschreef hij het dilemma van de Duitse migratiepolitiek. „Ons hart is groot. Maar onze mogelijkheden zijn beperkt.” Die zinnen sprak hij al uit op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis, toen Merkel bleef steken bij haar mantra: „Wir schaffen das.” Gauck pakte een dubbelrol. Hij toonde begrip voor de zorgen van de Duitsers en stak hun tegelijkertijd een hart onder de riem.

De man die als mensenrechtenactivist en predikant durfde op te staan tegen de DDR-regering, werd nooit moe de burgers te herinneren aan de waarde van vrijheid en de daarmee verbonden verantwoordelijkheid. Duitsers zullen zich hem herinneren als een eerlijke bruggenbouwer tussen links en rechts, hoog en laag, angst en hoop, schrijft de FAZ. „Men luisterde naar hem omdat hij echt wat te zeggen had.”

Toen hij in 2012 nog maar zeven weken bondspresident was, kreeg hij de zware opgave om op 5 mei, de Nederlandse Bevrijdingsdag, te spreken in de Grote Kerk in Breda als eerste Duitse staatshoofd na de Tweede Wereldoorlog. Er was protest tegen zijn komst. Maar Gauck veegde alle twijfels weg bij de Nederlanders. Eerder bezocht hij Polen, tweemaal deed hij Israël aan.

Het gat dat Gauck in februari 2017 achterlaat wordt een nieuw hoofdpijndossier voor Angela Merkel. Alle partijen mogen een kandidaat aandragen. Zo vlak voor de verkiezingen in september 2017 dreigt dat een zeer politieke aangelegenheid te worden.