Max Reger was in de ban van „heilige Sebastian”
Krachtige uitspraken van Max Reger illustreren zijn bewondering voor de componist Johann Sebastian Bach. „Als we werkelijk vooruitgang in de orgelliteratuur willen maken, is dit slechts mogelijk op grond van de erfenis van Bach”, schreef Reger. „Daarbij moeten we volop gebruikmaken van de verworvenheden van onze moderne orgels” – hij doelde op de volle klank, de rijkdom aan kleuren en de dynamische mogelijkheden.
Tijdens zijn studie compositie had de jonge Reger kennisgemaakt met Bach als architect van preludia en fuga’s. Later zou hij een gedetailleerde studie van diens composities aanbevelen aan studenten die willen leren componeren.
Reger droeg zijn ”Fantasie und Fuge über BACH” opus 46 voor orgel op aan de componist Joseph Rheinberger. Hij benadrukte dat hij in hoge mate schatplichtig was aan „de principes die ik heb aangeleerd door de studie van Bach.” Volgens Reger bracht dit werk hem „tot de absolute grens van harmonische en technische mogelijkheden.” Hij noemde het zijn moeilijkste stuk. „Je moet eerst Liszt gespeeld hebben voor je mijn olifant kunt verslaan!”
Voor vierhandig piano arrangeerde Reger diverse van Bachs orgelwerken, vooral preludia en fuga’s, en tot slot de grote Passacaglia in c. Met rode pen schreef hij in de partituur instructies voor de uitvoering.
Regers stijl viel niet bij iedereen in goede aarde. Critici verweten hem overdadig gebruik te maken van dissonante akkoorden. Reger pareerde die kritiek door te verwijzen naar zijn grote voorbeeld. Zo schreef hij, toen hij in 1903 bezig was met de heruitgave van twee cantates van Bach: „Als de mensen nu eens zouden stoppen me ervan te beschuldigen dat ik tegen vernieuwing ben en dat ik zieke harmonieën gebruik. Elke dag neem ik een twee uur durend bad voor hart en oor in de oudvader Bach – en dan heet je ongezond!”
De cantates werden niet gedrukt, vanwege Regers te eigenzinnige opvatting. Wel bleef de orgelpartij in de Staatsbibliotheek van Berlijn bewaard, met een nogal extreme opmerking van Reger erbij geschreven: „O heilige Sebastian, wees maar blij dat je al dood bent: als je nu nog geleefd had, zouden de critici je om de harmonie van deze koralen „theoretische speculatie” verwijten. Niettemin en desondanks, oude Sebastian – je was goddelijk.” Het laatste woord had Reger zevenmaal onderstreept.
Het Bachfest Leipzig, dat van 10 tot 19 juni wordt gehouden, besteedt aandacht aan de relatie tussen de Thomascantor en Max Reger onder de titel ”Geheimen van harmonie”.
In het Bach Museum in Leipzig is tot 23 oktober de expositie ”Alles, alles verdanke ich Joh. Seb. Bach!” te zien. Manuscripten, brieven, concertprogramma’s en foto’s tonen Bachs invloed op Reger.
Meer informatie: www.bachmuseumleipzig.de
