Begin deze maand bracht al-Qaida een video uit waarin de jongste zoon van Osama bin Laden, Hamzah, moslims wereldwijd oproept om de Palestijnen te steunen in hun strijd, „zodat Palestina gezuiverd zal worden van de Joden en hun helpers.” De bevrijding van het Palestijnse volk is volgens hem, als gevolg van de revolutie in Syrië, nog nooit zo dichtbij geweest.

De jihad in Syrië is van centraal belang om uiteindelijk Jeruzalem „te bevrijden”, omdat soldaten zich in deze strijd kunnen bekwamen. De verovering van Jeruzalem zal een groot islamitisch leger vergen.

Het uitbrengen van de video, met de titel ”Jeruzalem is de bruid en ons bloed is haar bruidsschat”, viel opmerkelijk genoeg samen met een groot media­offensief van al-Qaida’s grote rivaal Islamitische Staat (IS). Op de dag dat Hamzah bin Laden met zijn boodschap naar buiten kwam, 7 mei, kondigden tien IS-provincies via videoboodschappen een opmars vanuit vier verschillende richtingen naar Jeruzalem aan. „We komen eraan”, was de centrale boodschap van deze video’s.

Onderlinge strijd

Deze samenloop lijkt erop te wijzen dat er de komende tijd in Syrië een strijd zal losbarsten tussen al-Qaida en IS, waarbij al-Qaida in een veel betere uitgangspositie verkeert. Door alle internationale aandacht voor IS lijkt al-Qaida in de luwte terecht te zijn gekomen. Dat stelde de terreurgroep echter in staat in alle rust zijn plannen voor een islamitische staat in Syrië uit te werken.

Daarmee zou een oude wens van al-Qaida in vervulling gaan. In 2004 lekte er een plan van de terreur­groep uit om in zeven fases toe te werken naar de stichting van een wereldwijd kalifaat. In eerste instantie zou er in Irak een islamitisch leger worden opgericht, waarna Syrië het centrum zou worden van de globale jihad. Al-Qaida verwachtte dat tussen 2010 en 2013 overal in de Arabische wereld regimes zouden instorten. Daarna zou er een islamitische staat of kalifaat worden uitgeroepen. Rond het jaar 2020 zou dan vervolgens de eindstrijd beginnen.

Toen de Jordaanse Abu Musab al-Zarqawi in 2004 al-Qaida in Irak oprichtte, viel deze Iraakse tak gelijk op door zijn niets­ontziende geweld. Het doel was de Verenigde Staten uit Irak te verdrijven, zodat hier een islamitische staat kon worden gesticht.

Het ging de top van al-Qaida echter te snel. De leider, Ayman al-Zawahiri, zond in 2005 een brief naar Irak waarin hij waarschuwde dat dit geweld moslims van al-Qaida vervreemdde. Zawahari onderstreepte dat er voor het project steun nodig was van Iraakse soennieten, en dat die voorzichtig ingepalmd moesten worden. Al-Qaida in Irak liet zich echter niets gelegen liggen aan deze waarschuwende woorden, met als resultaat dat de Iraakse soennieten zich uiteindelijk tegen al-Qaida keerden.

Voorzichtig model

IS lijkt al-Qaida inmiddels van het toneel te hebben geveegd in Syrië en Irak, maar dat is een vertekend beeld. Jabhat al-Nusra presenteerde zich bij oprichting in 2012 als een Syrisch-nationalistische beweging, maar is feitelijk een afdeling van al-Qaida.

Jabhat al-Nusra sprak aanvankelijk met geen woord over zijn plannen om in Syrië een op de sharia gebaseerde islamitische staat op te richten. Hiermee won al-Nusra het vertrouwen van de rest van de Syrische oppositie en al snel zou de beweging de gehele Syrische oppositie overvleugelen.

Toen de VS in december 2012 Jabhat al-Nusra op de lijst van verboden terroristische organisaties plaatsten, leidde dat tot hevige protesten bij de voltallige Syrische oppositie, die verklaarde „dat wij allen al-Nusra zijn.”

Al-Qaida had in Syrië dus zijn doel bereikt en het was slechts door de onenigheid met IS dat duidelijk werd dat al-Nusra deel uitmaakte van al-Qaida. Sindsdien heeft al-Nusra zijn positie in Syrië echter slechts versterkt.

IS koos met het oprichten van een kalifaat in Syrië voor een revolutionaire benadering en werd hiermee doelwit van westerse luchtaanvallen conform de verwachtingen van het leiderschap van al-Qaida. Jabhat al-Nusra volgde sinds 2012 een veel omzichtiger evolutionair model, dat intussen vruchten begint af te werpen.

Blijvend

In zijn jongste videoboodschap noemde al-Qaidaleider Zawahiri Syrië „de hoop van de gehele islamitische gemeenschap, omdat de revolutie in Syrië het juiste pad volgde.” Het pad namelijk van islamitische educatie die zal leiden tot het kalifaat. Het is daarom „de plicht van alle moslims om in Syrië de jihad te verdedigen tegen samenzweringen.”

Zawahiri verklaarde nog eens openlijk dat het de bedoeling van al-Qaida was om in Syrië „een isla­mitische regering op te richten die de weg zal bereiden voor de terugkeer van het kalifaat.”

IS zal in Syrië wellicht een voorbijgaand fenomeen blijken te zijn, maar al-Qaida is erin geslaagd om een integraal onderdeel te worden van het Syrische maatschappelijk weefsel. Al-Qaida zou daarmee de winnaar zijn.