Het pand in Château-Chinon waar Mark van N. tot 2012 een moderne praktijk had is na zijn vertrek tijdelijk gebruikt door een podoloog. Een tandarts heeft het kleine stadje niet meer gezien. Mensen met een pijnlijke kies moeten naar Autun, een stadje ruim 30 kilometer verderop.

Château-Chinon, gelegen in het noordelijke deel van de Bourgogne, maakt deel uit van een groep van bijna 200 déserts médicaux, medische woestijnen waar je zeker een halfuur moet rijden om bij de dokter te komen. Huisartsen die er nog zitten lopen, als het ware, op hun laatste benen. Een vervanger voor de praktijk is niet gauw gevonden.

Vergrijzing

Jonge Franse artsen kiezen er liever voor om na hun studie in de stad te blijven. Het wonen op het platteland kan dan wel aantrekkelijk zijn, er werken is voor veel afgestudeerde artsen en tandartsen geen optie. De bevolking is vergrijsd en het vooruitzicht om in een praktijk te werken met relatief veel ouderen heeft in hun ogen veel nadelen.

Het betekent niet alleen overvolle wachtkamers maar ook een vermoeiende dagelijkse ronde langs patiënten die moeilijk ter been zijn. Het papierwerk voor het verstrekken van bepaalde medicijnen kan flink oplopen en een echt einde aan de dag is er niet, want welke dorpsarts zegt er nu nee tegen iemand die laat op de avond nog hulp nodig heeft?

Arts zijn in een medische woestijn betekent lange dagen maken: zestig uur per week en geen tijd voor de kinderen. Voor jonge artsen is die manier van werken niet meer van deze tijd. Ze willen ook een leven naast hun werk.

Een andere reden is dat het aantal vrouwelijke artsen toeneemt. Alleen, in een vergrijsde gemeente zal het niet altijd makkelijk zijn om een crèche te vinden. En wat zijn de mogelijkheden voor de mannen die meekomen? De banen liggen in deze gebieden niet voor het opscheppen. Een arts denkt wel drie keer na voordat er een verhuizing wordt gepland.

Op dit moment is het zo dat veel oudere artsen hun werkzaamheden stoppen zonder dat er een vervanger is gevonden. Gemeenten stellen alles in het werk om de praktijk te behouden.

Headhunters

Vorige week eiste de Franse justitie een gevangenisstraf van acht jaar tegen tandarts Mark van N. De Nederlander, die verdacht wordt van gebitsmutilaties en verzekeringsfraude, was door een headhunter naar Château-Chinon gehaald.

Verschillende gemeenten maken al gebruik van de diensten van headhunters, ondanks de hoge kosten die dit met zich mee kan brengen. Niet alleen moet namelijk de headhunter betaald worden, (een bedrag dat kan oplopen tot 5000 euro), ook worden de artsen gepaaid met financiële cadeautjes zoals een tijdelijke vrijstelling van de betaling van de huur of belasting, zoals in het geval van tandarts Mark van N.

De prijs voor die succesgarantie is niet voor elke burgemeester te betalen. Ten einde raad sloegen 150 Bretonse gemeenten eind vorig jaar de handen ineen. Ze maakten een videoclip waarin nieuwe artsen een omzetgarantie van 250.000 euro per jaar werd gegarandeerd. Een zestigtal studenten geneeskunde kreeg een uitnodiging voor deze eerste ”huisartsendating”.

Financiële prikkels

Gezien de snelheid waarmee de vergrijzing zich voltrekt is dit soort initiatieven een druppel op gloeiende plaat. Er moeten eenvoudigweg veel meer artsen worden opgeleid. Daarvoor moet geld worden vrijgemaakt. In tien regio’s waarin sprake is van een groot tekort aan huisartsen is het vooraf vastgestelde aantal studenten dat mag beginnen aan een studie geneeskunde inmiddels verruimd.

Om een echte kentering teweeg te brengen probeert ook de regering sinds 2012 met financiële prikkels de afgestudeerde artsen de stad uit te krijgen. Marisol Touraine, de minister van Sociale zaken en Volksgezondheid, wil niemand dwingen om zich in een medische woestijn te vestigen, maar ziet dat haar maatregelen vruchten afwerpen.

Haar beleid gaat niet meer uit van een huisarts in elk dorp. Om iets te doen aan de werkdruk zette Touraine in op het opzetten van een netwerk van gezondheidscentra waar verschillende disciplines en meerdere artsen in teamverband samenwerken.

Een verplichte huisartsenstage voor studenten geneeskunde is ook een van de onderdelen van het beleid. Zo’n 8000 studenten moeten de stage gaan doen.

Ook hoopt de minister studenten ertoe over te halen een speciaal contract te tekenen. In ruil voor een beurs van 1200 euro verplichten de studenten zich ertoe zich te vestigen in een regio waar er een gebrek aan artsen is. Het uitgangspunt is om zo’n 1700 artsen ertoe over te halen om met dit soort contracten een sprong in het diepe te wagen.

Een tweede financiële prikkel heeft ook de vorm van een contract. Artsen die zich in een medische woestijn willen vestigen kunnen van de staat twee jaar lang een inkomensgarantie krijgen. Ze krijgen dan iedere maand netto 3640 euro op hun bankrekening gestort. De minister heeft zich voorgenomen om tot 2017 zo’n duizend artsen te verleiden met een dergelijk contract. Op dit moment staat de teller op de helft.

Teleconsult

Sceptici van dit beleid zijn er ook. Professor Guy Vallancien is een van hen. De 70-jarige uroloog en voormalig beleidsmaker op het departement Gezondheidszorg ziet niets in de huidige koers van de regering en kwam begin deze maand met een plan dat volgens hem binnen twee jaar een einde kan maken aan de medische woestijnen.

Vallancien vindt de inkomensgarantie geen slecht idee, maar ziet niets in financiële prikkels zoals het betalen van de huur of het beschikbaar stellen van een dienstauto.

Volgens de hoogleraar zou het een goede zaak zijn om in te zetten op nieuwe technologie. Het teleconsult ziet hij als een uitstekende mogelijkheid om een deel van het werk de huisarts uit handen te nemen. Daarvoor is het wel noodzakelijk om de snelheid van de internetverbindingen in het hele land flink op te schroeven.

Het Franse bedrijf H4D (Health For Development) heeft een mobiele cabine ontworpen waarin de patiënt een aantal medische controles, zoals hartslag, gewicht, en de bloeddruk, kan laten uitvoeren. Het bedrijf zegt al zeker veertig van dit soort mobiele dokterspraktijken te hebben verkocht.

Een tweede mogelijkheid ziet hij in het bijscholen van een deel van verpleegkundigen. Een korte masteropleiding zou voldoende moeten zijn om deze mensen in te zetten in gebieden met een tekort aan artsen. Tot slot denkt de hoogleraar dat er meer gebruik zou moeten worden gemaakt van helikopters. Die zijn snel ter plaatse en kosten minder dan het openhouden van een operatiekamer in een middelgroot ziekenhuis.

De cijfers

Als je kijkt naar de cijfers is er eigenlijk geen tekort aan artsen in Frankrijk. Wel daalt hun aantal snel: van 65.000 in 2007 naar 58.000 vorig jaar – 7000 minder. Het probleem zit hem in de verdeling. De meeste déserts médicaux bevinden zich in het midden van Frankrijk: in zo’n 43 gebieden is het moeilijk om snel bij een arts te zijn.

In totaal telt het land 192 van dit soort zones, het gaat om zo’n 3 miljoen mensen.