Tegenwoordig stelt de zilverstad Schoonhoven qua inwonertal (12.000) weinig voor, vergeleken met andere steden. In vroeger eeuwen was dit wel anders. „Het was een belangrijke plaats”, meldt oud-voorzitter Dick Men­tink van de Historische Vereniging Schoonhoven trots. De stad was machtiger dan Rotterdam en Amsterdam en gelijkwaardig aan Utrecht en Leiden.

In kerkelijk opzicht vormde Schoonhoven lange tijd het centrum van de moderne devotie in Holland. Even buiten de stadsmuren had deze hervormingsbeweging van Geert Groote –wegbereider van de Reformatie– een van de rijkste kloosters van het Hollandse kapittel: het Sint-Michielsklooster. Mentink: „Een discipel van Groote, de priester Willem Clinckaert, had het hier in 1407 gesticht. Met steun en forse schenkingen van rijke aanhangers in Schoonhoven.”

Spilfunctie

Clinckaert wilde het gedachtegoed van zijn Deventerse leermeester verspreiden in het machtige Holland. Zijn opzet slaagde glansrijk. ”Sint-Michiel in Den Hem”, zoals het klooster ook werd genoemd, vervulde hierbij een spilfunctie. Mentink: „Leerlingen die hier scholing ontvingen, kregen naderhand leidinggevende posities in andere kloosters. Zo kreeg de moderne devotie veel invloed in Holland.”

De Reformatie zou later in het verspreidingsgebied van de moderne devotie (Noordwest-Europa) een vruchtbare voedingsbodem vinden. Zo ook in Holland.

Maar juist de reformatiegezinde watergeuzen maakten in 1572 een gewelddadig einde aan het bestaan van het klooster. Dit gebeurde rond de overgave van Schoonhoven, niet lang na de inname van Den Briel en Gorinchem, zo schrijft de pausgezinde auteur van de ”Historie der martelaren van Gorkum” (1603).

Deze Willem van Est vermeldt hoe „den bloeddorstigen” geuzenaanvoerder Willem Lumey na de inname van de zilverstad zeker vier kloosterlingen om het leven bracht. Anderen bleven gespaard dankzij langdurig en „ootmoedig” smekende burgers.

In diezelfde periode staken de geuzen ook het Sint-Michielsklooster in brand, en verwoestten zij alle bijbehorende gebouwen.

Het vermaarde klooster zou nooit meer herrijzen. Nog altijd wemelt het in de grond bij De Hem van de funderingsresten. Mentink: „Als je een spa in de grond steekt, stoot je er direct tegen aan. Je kunt de contouren van de bebouwing zien lopen.”

De gemeente Schoonhoven heeft de grond in 2014 nog de hoogste beschermwaarde toegekend, in een archeologische waardekaart. „Toch kwamen wij er eind vorig jaar achter dat de grondeigenaar een boomgaard op het perceel wilde aanleggen”, meldt Mentink.

„De inmiddels heringedeelde gemeente Krimpenerwaard nodigde ons uit voor een gesprek hierover. Maar volgens haar eigen paraplubestemmingsplan moet de eigenaar eerst onafhankelijk archeologisch onderzoek laten verrichten.”

Aan de hand van dit onderzoek kan de gemeente vervolgens het belang van een boomgaard afwegen tegen het belang van het bodemarchief. De grondeigenaar had dit onderzoek niet uitgevoerd. Mentink: „Inmiddels hebben wij begrepen dat hij dit nu alsnog moet gaan doen.”

Fundamenten

Het lot van de kloosterresten moet echter niet alleen hiervan afhangen, vindt de historische vereniging. Ze vreest dat de boomwortels de fundamenten ernstig zullen aantasten. Men­tink: „Daarom hebben wij, samen met de Archeologische Werkgroep Schoonhoven, het college gevraagd om het terrein aan te wijzen als archeologisch en cultuurhistorisch gemeentelijk monument.”

De gemeente Krimpenerwaard heeft de aanvraag momenteel in behandeling, meldde woordvoerster Van Ooijen dinsdag. Volgens haar zal het college de uitkomst van het bodemonderzoek laten meewegen. Als de aanvraag wordt gehonoreerd, kan de eigenaar zijn boomgaard vergeten.