Reina van de Pol (83) rijdt nog zo veel mogelijk zelf met haar eigen auto. „Maar voor ’s avonds in het donker en voor langere ritten doe ik graag een beroep op AutoMaatje. Dat was ook een uitkomst toen ik geregeld naar de oogkliniek in Ede moest. Ik vraag niet altijd mijn kinderen om te rijden, zij hebben allemaal hun werk en hun gezin. Bovendien wil ik me nog zo veel mogelijk zelf zien te redden, daar helpt AutoMaatje aan mee.”

Barneveld had vorig jaar februari de primeur met AutoMaatje, de vervoersservice van de ANWB. Inwoners met een eigen auto helpen als vrijwilliger andere, minder mobiele inwoners met hun vervoersvraag. De gebruikers betalen aan het eind van de rit rechtstreeks aan de chauffeur een onkostenvergoeding van 0,30 euro per kilometer en de eventuele parkeerkosten.

Model voor AutoMaatje stond een vergelijkbare dienst in België, die daar al jaren bestaat: de Minder Mobielen Centrale. In 1982 werden de eerste lokale centrales opgericht, intussen zijn er 225 actief in België, met 35.000 reizigers, 2800 vrijwilligers en jaarlijks meer dan 360.000 ritten, samen goed voor 9.600.000 kilometer.

Vorig jaar verzorgden in de gemeente Barneveld 28 vrijwilligers zo’n 1000 ritten via AutoMaatje. Ruim 100 personen riepen de hulp van de vervoersdienst in, vooral ouderen en inwoners zonder rijbewijs. De meeste ritten werden in de omgeving gemaakt, naar activiteiten voor ouderen, naar de specialist in het ziekenhuis of naar familieleden. Antwerpen en Kleef waren bestemmingen verder weg.

Sociaal netwerk

Welzijn Barneveld coördineert AutoMaatje. Helemaal nieuw is de vervoershulp voor de organisatie niet. „Op kleine schaal deden we dit al veel langer”, zeggen de projectcoördinatoren Willie van Middendorp en Gerda Post. „Als mensen ons vroegen of we vervoer konden regelen, omdat ze bijvoorbeeld niet zonder begeleiding met het openbaar vervoer konden reizen, zochten we daar een vrijwilliger bij die hen met de auto op de plaats van bestemming wilde brengen. Instellingen uit Friesland en Groningen die het afgelopen jaar bij ons informeerden naar AutoMaatje reageerden vaak met: „Maar dat doen wij óók.” Net zoals wij eerder. Het is nu alleen samen met de ANWB naar een hoger plan getild.”

De meeste vervoersvragen voor AutoMaatje komen vanuit Barneveld en Voorthuizen, aldus Van Middendorp en Post. „In de kleinere dorpen lossen de mensen het doorgaans zelf op als er een rit naar een ziekenhuis of naar familie nodig is. Vaak rijden buren of kinderen. Daarnaast worden er hulpdiensten van kerkelijke gemeenten ingeschakeld. In een grotere plaats als Barneveld heeft echter niet iedere ouder een sociaal netwerk om op terug te vallen.”

Honderduit

Vrijwilliger Arie van den Brink (70) verzorgde sinds juni zo’n dertig ritten, veelal voor Barnevelders die naar een ziekenhuis moesten of in de regio op familiebezoek wilden. „Mooi dat je op deze manier vooral ook mensen kunt helpen die anders amper meer de deur uit kunnen. Vooral voor alleenstaanden ben je echt een automaatje. Ze praten onderweg soms honderduit. Dat geeft wel aan wat een ritje voor deze mensen betekent. Ze kunnen met AutoMaatje naar elke plek waar ze graag heen willen, terwijl dat op eigen gelegenheid niet meer lukt. De opmerking die ik het meest hoor, is: Mijn kinderen kan ik niet altijd belasten om voor mij te rijden, die werken allemaal.”

AutoMaatje werkt een stuk prettiger dan de regiotaxi, is de ervaring van Reina van de Pol. „Daar moet je soms heel lang op wachten, als die al komt. Met de regiotaxi kun je een hele middag kwijt zijn. AutoMaatje haalt je op en zet je weer bij de deur af. Je hoeft niet met andere passagiers langs allerlei adressen, zoals met de regiotaxi.”

Al is de evaluatie nog niet afgerond, de gemeente Barneveld wil zeker met AutoMaatje doorgaan. „We krijgen signalen dat de hulpvragers tevreden zijn over deze persoonlijke aanpak”, zegt woordvoerder Margot de Lange. Voor de gemeente past AutoMaatje binnen haar doelstelling om vrijwillige inzet te bevorderen. De Lange: „Inwoners regelen samen een vervoerswens, zonder dat ze een beroep doen op een financiële voorziening.”

Landelijk

Woerden is de tweede proefgemeente. AutoMaatje is daar sinds september actief in samenwerking met Stichting Thuishuis Woerden, die eenzaamheid onder ouderen probeert tegen te gaan. Projectcoördinator Lotte Ruyten: „Ondertussen zitten we op 80 ritten in de maand, dat aantal neemt telkens toe. De eerste vier maanden waren er 170 ritten voor 55 reizigers met 32 vrijwillige chauffeurs. Vaak wordt er gereden naar een activiteitencentrum voor ouderen in Woerden, maar ook naar een ziekenhuis, fysiotherapeut of dokter, naar familie of vrienden. Er zijn hulpvragers die meermalen per week AutoMaatje gebruiken. Elke week hebben we twaalf vaste ritten.” De proefperiode is inmiddels verlengd tot eind dit jaar. Reizigers en chauffeurs komen vooral uit Woerden, AutoMaatje bedient ook de omliggende dorpen Harmelen, Kamerik en Zegveld.

De ANWB kondigde eerder aan dit jaar „het concept van AutoMaatje landelijk uit te rollen.” Woordvoerder Markus van Tol van de organisatie voor verkeer en toerisme zegt nu: „We willen ermee doorgaan, maar nemen dit eerste kwartaal de tijd om te kijken hoe we het doorzetten. AutoMaatje komt in elk geval tegemoet aan onze intentie om ouderen mobiel te houden. Die hebben ook hun vervoerswensen, ze moeten eens naar een ver familielid kunnen gaan. Wie moeilijk de deur uit kan, houdt nu alle vrijheid om zich te verplaatsen. AutoMaatje is bovendien een maatschappelijk verantwoord project waar geen winst op wordt gemaakt. Vandaar dat de ANWB er helemaal achter staat.”

Concurrentie

Het initiatief ontlokte aanvankelijk kritiek uit de taxibranche. Er zou sprake zijn van oneerlijke concurrentie. Ook spraken taxibedrijven hun zorg uit over de veiligheid van de autoritten door vrijwilligers. Taxi’s en taxichauffeurs moeten aan diverse eisen en verzekeringen voldoen, terwijl er voor vrijwilligers geen specifieke veiligheidseisen gelden. Brancheorganisatie Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV) heeft echter geen enkele moeite met AutoMaatje, laat secretaris Hubert Andela weten. „Noch de ANWB noch de vrijwillige chauffeurs verdienen eraan. De tegemoetkoming van 30 cent per kilometer die vrijwilligers in hun autokosten krijgen is minder dan de optelsom van de variabele kosten van een auto. Ze blijft daarmee binnen de wettelijke spelregels die in ons land voor vrijwilligersvervoer gelden.”

„Zorgvervoer voor bijvoorbeeld dagbesteding doen we niet, we gaan niet in het vaarwater van de taxibedrijven zitten”, reageert coördinator Ruyten in Woerden. „Onze doelgroep zou anders geen gewone taxi nemen, maar thuisblijven of sparen voor een taxiritje eens in de maand.” ANWB-zegsman Van Tol: „Deze service is niet concurrerend. De gebruikers zullen niet zo snel naar reguliere taxibedrijven stappen. Als AutoMaatje er niet was, zouden de ritten in het informele circuit worden geregeld.”

AutoMaatje is niet het enige initiatief

De ANWB had aanvankelijk ook Tiel op het oog als proefgemeente voor AutoMaatje. In de Betuwse gemeente is sinds 18 december AutoMobiel actief. Vervoer met een vrijwillige chauffeur kan worden aangevraagd via een gratis telefoonnummer van het Servicepunt Thuiswonen, een ”112-punt” voor niet-medische hulpvragen van ouderen en mantelzorgers. Herman Jonkmans, directeur van het servicepunt dat langer thuis wonen beter mogelijk wil maken, beoordeelt de toegevoegde waarde van de ANWB als „nihil.” Zonder gaat het ook prima.

„Met een startsubsidie van de provincie Gelderland is vorig jaar een computerprogramma ontwikkeld waarmee de vrijwillige chauffeurs en hun beschikbaarheid kunnen worden gekoppeld aan een vervoersverzoek. Een klein bericht in de lokale krant leverde gelijk zestien vrijwilligers op. Er zijn al mensen die zes keer in de week bellen voor een ritje. Afgelopen maand maakten we tegen de negentig ritten mogelijk. Onze organisatie heeft alleen een marktplaatsfunctie. Juridisch is er een knip aangebracht tussen het bemiddelen en het daadwerkelijk uitvoeren van de ritten. Dat laatste is, om bijvoorbeeld discussies over werkgeverschap te voorkomen, helemaal een zaak tussen chauffeur en aanvrager.”

Jonkmans wil AutoMobiel breder uitzetten. „Het belteam in Tiel kan gemakkelijk de hele regio aan, en meer. Als de gemeente Leeuwarden wil meedoen, kan dat. Ons belteam zit er toch. Voor gemeenten is het kosteloos, als ze maar zorgen dat er chauffeurs zijn. Deelnemers betalen 15 euro per jaar en 30 cent per kilometer.” Een rit kan alleen telefonisch worden aangevraagd. „Met internet kunnen veel mensen uit onze doelgroep niet overweg.”

In Ammerstol, Bergambacht en Berkenwoude brengt vervoersservice De Blije Rijder ouderen „en andere kwetsbare personen” van deur tot deur. „Zo willen we voorkomen dat mensen in een sociaal isolement raken. We streven ernaar met dit vervoerssysteem de deelname aan het maatschappelijk en sociaal verkeer te vergroten”, aldus de organisatie op internet.

Inwoners van Hoorn, Blokker en Zwaag (Noord-Holland) kunnen gebruikmaken van de Autodienst van welzijnsorganisatie De Wering, als reizen met het openbaar vervoer moeilijk is. Vrijwilligers rijden hen met hun eigen auto van huis naar afspraak of uitstapje en weer terug tegen een geringe onkostenvergoeding. In de Friese regio Skarsterlân (Joure en omgeving) zijn er de chauffeurs van de Vrijwillige Vervoersdiensten De Fryske Marren.

Directeur Ellen Alders van Welzijn Barneveld kan nog wel meer soortgelijke initiatieven noemen, die los van de ANWB functioneren. Zelf vindt ze de ANWB „als extra partner wel prettig.” „Ze hebben alles in huis, vooral veel expertise die wij niet hadden en hebben. De vrijwilligerscontracten hebben we zelf vrij eenvoudig opgesteld. Maar hoe een en ander juridisch zit, de verzekering, afspraken over wat mag en kan, een naam, een logo, een bonnenboekje – we hadden het best zelf kunnen regelen, maar nu heeft de ANWB het in orde gemaakt. Verder is de vervoersservice echt van ons. Wij hebben de contacten met de vrijwilligers, bellen en bemiddelen, handelen de aanvragen af en krijgen van de gemeente Barneveld een subsidie voor coördinatie. Zodat iemand de telefoon opneemt en regelt dat een vrijwilliger op het juiste tijdstip met de auto voor de deur staat.”