Waar gaat deze ruzie over?

Saudi-Arabië executeerde afgelopen zaterdag de sjiitische geestelijke Nimr al-Nimr, samen met 46 andere veroordeelden. Het overwegend sjiitische Iran reageerde daar woedend op. Betogers staken de Saudische ambassade in Teheran in brand. Saudi-Arabië verbrak daarop alle diplomatieke banden met Iran. Diverse Arabische landen volgden de afgelopen dagen het Saudische voorbeeld. De geestelijk leider van Iran, ayatollah Khamenei, voorspelde een „goddelijke wraak.”

Waarom leidt één ‘incident’ meteen tot zulke felle reacties?

Dit incident staat niet op zichzelf. Sinds de Iraanse Revolutie van 1979, toen de prowesterse sjah uit Iran werd verjaagd en sjiitische geestelijken de macht overnamen, liggen Saudi-Arabië en Iran overhoop met elkaar. Na de revolutie begon Iran sjiitische milities elders in het Midden-Oosten te steunen. Saudi-Arabië was beducht voor de groeiende invloed van de sjiitische islam en smeedde allianties met andere soennitische staten en haalde de banden met het Westen aan.

De afgelopen decennia heeft Iran geprobeerd zijn invloed in de regio uit te breiden. Via Hezbollah heeft Iran invloed in Libanon. In Irak is een sjiitische regering aan de macht. En in Syrië zit de pro-Iraanse president Assad nog altijd in het zadel.

Raakt Iran door deze diplomatieke acties nog verder geïsoleerd?

Iran was juist bezig uit een internationaal isolement te komen na het sluiten van een akkoord over het inkrimpen van zijn omstreden atoomprogramma, afgelopen juni. De huidige controverse gaat vooral over invloed in het Midden-Oosten. Saudi-Arabië en Iran beschouwen zich beide als regionale grootmachten. Tegelijkertijd vertegenwoordigen zij de twee belangrijkste stromingen in de islam. Soennieten en sjiieten staan al eeuwenlang tegenover elkaar. Politiek gezien werden die tegenstellingen tot nu toe vooral buiten de eigen landsgrenzen uitgevochten, zoals in Syrië en 
in Jemen. Nu hebben Teheran 
en Riyad kennelijk voor een directe confrontatie gekozen.

Is er kans op militaire confrontatie?

Dat gevaar lijkt niet acuut. Beide landen hebben wel de capaciteit om elkaar aanzienlijke schade toe te brengen. Iran heeft een fors arsenaal aan ballistische raketten en een enorm staand leger van ruim een half miljoen man. Saudi-Arabië beschikt daarentegen over modern westers wapentuig, zoals straaljagers van het type F-15 en Eurofighter Typhoon. Veel moslimlanden zullen bereid zijn de heilige steden Mekka en Medina in Saudi-Arabië tegen Iraanse agressie te verdedigen.

Wat betekent dit voor het Midden-Oosten?

De spanningen in de onrustige regio nemen toe. Concreet beloven de huidige ontwikkelingen weinig goeds voor een oplossing voor de conflicten in Syrië en Jemen, waar Saudi-Arabië en Iran –op afstand– lijnrecht tegenover elkaar staan.