Eerst moeder en vrouw, dan pas koningin
„Voor een koningin is haar taak als moeder even belangrijk als voor iedere andere vrouw.” Met deze zin in haar inhuldigingsrede wist zij in 1948 het Nederlandse volk voor zich te winnen. Vandaag: Juliana was in de eerste plaats moeder en vrouw, dan pas koningin.
Degenen die Juliana als koningin meemaakten, spreken met warmte over haar en roemen haar als een moeder des vaderlands. Premier Balkenende noemt haar overlijden als een verlies van „haar als een moeder van ons allen.”
In Juliana leerde het volk een vrouw en een mens kennen. Juliana hechtte aan het beeld van de bezorgde moeder. Zij zegde een evenement met het Nepalese koningspaar af omdat ze bij haar oudste dochter wilde zijn toen die voor het eerst beviel. Zij was diep geroerd toen koningin Beatrix bij haar inhuldiging in 1980 zei: „Niet alleen voor mij, voor ons uw dochters, maar voor het hele Nederlandse volk bent u een moeder geweest.”
Thuis wilde Juliana vooral een goede moeder zijn voor haar vier dochters. In Canada, tijdens de oorlogsperiode, kon ze ongestoord moederen. Over de manier waarop zijn vrouw de opvoeding ter hand nam was haar man niet echt tevreden. Zijn kinderen groeiden volgens hem op als halve wilden. Toen het gezin in 1945 herenigd was, verschilden Juliana en Bernhard van inzicht als het ging om het grootbrengen van kinderen. Beatrix en Irene gingen eerst naar de Werkplaats van de quaker-anarchist Kees Boeke in Bilthoven. Boeke was een onderwijs- en maatschappijvernieuwer. Bernhard vond de school maar niets. Hij zag zijn gelijk bevestigd toen uit tests bleek dat zijn dochters sociaal zeer vaardig waren, maar bij kennisvakken duidelijk achterbleven. De dochters werden van de Werkplaats gehaald. De twee jongsten werden meteen naar normale scholen gestuurd.
Hoewel Juliana het na haar troonsbestijging in 1948 in het land voor het zeggen had, was haar man thuis op Soestdijk de baas. Hij was de spil van gezin. Hij omschreef zich als een „strenge maar rechtvaardige” vader. Hij vond dat zijn dochters moesten wennen aan publieke belangstelling. Juliana was een andere mening toegedaan: zij verafschuwde de pers.
De oogkwaal van Christina was er de reden van dat het paar begin jaren vijftig de gebedsgenezeres Greet Hofmans aan het hof haalde. Juliana raakte in de ban van de gebedsgenezeres en raakte gecharmeerd van haar politieke opvattingen. Het publiek kreeg echter pas in juni 1956 van Hofmans’ rol op Soestdijk te horen. Dat gebeurde door middel van een artikel in het Duitse weekblad Der Spiegel (1956). Informant van het weekblad was prins Bernhard zelf, die verwachtte dat publicatie vanzelf zou leiden tot de verwijdering van de voor zijn positie lastige aanhang van Hofmans onder het paleispersoneel.
De buitenlandse pers stortte zich op de affaire en meldde dat Nederland in een ernstige constitutionele crisis verzeild was geraakt: Juliana zou al enige tijd echtscheiding overwegen -waar een kern van waarheid in zat- wat onvermijdelijk tot haar abdicatie zou leiden. In Nederland bleven de pers en het parlement terughoudend. Daardoor kon een door het kabinet-Drees op 28 juni 1956 ingestelde commissie van drie wijze mannen, bestaande uit Beel, Gerbrandy en Tjarda van Starkenborgh Stachouwer, op Soestdijk ongestoord orde op zaken stellen. Bernhard kreeg zijn zin. Koningin Juliana moest inbinden. Zij zag af van echtscheiding en de gebedsgenezeres moest het veld ruimen.
De betrekkingen tussen Juliana en Bernhard normaliseerden. De liefde van Juliana voor Bernhard is overigens, door dik en dun, altijd gebleven. Het is geen gemakkelijk huwelijk geweest. Engelandvaarder C. Steensma, huisvriend en oud-topman van KLM, zei vorig jaar in een documentaire dat het huwelijk „in het begin uitstekend was, later niet meer.” Wat betreft Juliana was hij er zeker van dat zij van haar prins was blijven houden, andersom was hij daar niet zeker van.
De liefde van Juliana manifesteerde zich vooral tijdens de Lockheed-affaire in 1976. Deze zaak begon met een zware beschuldiging door de president-directeur van de Amerikaanse vliegtuigfabriek Lockheed. Prins Bernhard zou in totaal 1,2 miljoen dollar aan steekpenningen hebben aangenomen, in ruil voor zijn voorspraak bij de aankoop van onder meer de Starfighter F-104. Bernhard ontkende. Uiteindelijk concludeerde de regering-Den Uyl dat de prins zich inderdaad had „begeven in verhoudingen en omstandigheden die niet aanvaardbaar zijn.”
De prins moest terugtreden uit alle posities die tot een vermenging van functies of belangen hadden geleid. Als Den Uyl tot het uiterste van het strafrechtelijke vervolgen was overgegaan, had koningin Juliana wellicht moeten aftreden. Juliana heeft als een leeuwin gevochten voor haar prins. Iedereen kent de foto van de vrouw die de hand van haar man zoekt.
In haar latere leven werd Juliana ook het prototype van de ideale grootmoeder, een lieve oma die haar haren niet verfde en die op een bordes vol kleinkinderen naar haar onderdanen zwaaide. De familie heeft Juliana als vrouw, moeder en grootmoeder lang bij zich mogen houden. De koningin-moeder werd met haar 94 jaar de oudste Oranje tot dusver in de geschiedenis.