Californië maakte afgelopen zomer de ergste droogte in 1200 jaar mee. Het is nu al het vierde jaar op rij dat er nauwelijks regen is gevallen. De rivier de Colorado kan de toegenomen vraag naar water niet aan, ook de rivier de Whitewater staat droog en het peil van de grondwaterreservoirs in de regio daalt al jaren. Het omringende land verandert langzaam in een kale woestijn.

De bodemvochtigheid heeft de laagste waarde bereikt in 500 jaar. Het neerslagtekort is opgelopen tot 500 millimeter, de hoeveelheid die gewoonlijk in een heel jaar valt, aldus de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. „Water, waar het ook vandaan komt, zal allicht helpen.”

Mensen in de regio hebben nu hun hoop gevestigd op een sterke El Niño, die een natte winter zou kunnen opleveren aan de Amerikaanse westkust. Het fenomeen treedt eens in de twee tot zeven jaar op, in het najaar.

De meteorologen zien momenteel zich een van de sterkste El Niño’s sinds jaren ontwikkelen. In de Stille Oceaan tussen Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika groeit een gigantische warmwaterbel. Deze beweegt langzaam naar het oceaanoppervlak voor de kust van Peru.

De kans dat er dit najaar een El Niño zal optreden, is heel groot. Er is meer dan 90 procent kans dat El Niño in de herfst en winter zal aanhouden en 85 procent kans tot de lente van volgend jaar, stelde Mike Halpert onlangs. Hij is adjunct-directeur klimaatvoorspelling van NOAA – de Amerikaanse tegenhanger van het KNMI. „Komende maand weten we waar we aan toe zijn.”

Dat El Niño –in tegenstelling tot vorig jaar– nu wel doorzet, is goed merkbaar. De National Weather Service, de Amerikaanse tegenhanger van weerbedrijven zoals MeteoGroup, heeft in augustus voor de kust van Zuid-Amerika al temperaturen gemeten die 2 graden Celsius hoger lagen dan normaal. En in India wil de moesson maar niet op gang komen. Dat betekent voor de meeste Amerikanen één ding: er is regen op komst.

„Er ontstaat een forse herverdeling van warmte in de Stille Oceaan”, aldus Bill Patzert, klimatoloog bij het Jet Propulsion Laboratory van NASA in Californië. De hogere temperatuur van het zeewater voor de kust van Zuid-Amerika heeft grote invloed op het weer in landen rond de evenaar. Neerslaggebieden verschuiven. Er ontstaan westerstormen die de regenperiode (moesson) in Zuidoost-Azië verhinderen. „De Stille Oceaan beslaat 30 procent van de planeet, dus als dat systeem fors wijzigt, heeft dat flinke gevolgen”, zegt Patzert.

De droogte in Californië wordt volgens klimaatwetenschappers versterkt door klimaatverandering. Perioden van verzengende hitte en droogte zijn normaal in de regio. Maar door klimaatverandering gaan weerpatronen anders verlopen; natte gebieden krijgen te maken met heviger buien en overstromingen en droge gebieden zoals Californië met nog minder neerslag.

Klimaatwetenschappers vermoeden ook dat de frequentie van extreme El Niño’s in de toekomst kan verdubbelen, terwijl de effecten daarvan moeilijk te voorspellen zijn. Ook versterkt de warmere lucht het effect van een El Niño. Daardoor ontstaan er zwaardere stormen waardoor er in een korte tijd extreem veel regen kan vallen.

De eerste regen is inmiddels gevallen bij de Californische stad Los Angeles uit restanten van twee tyfoons. Op 15 september was er een kleine 65 millimeter gemeten; tien keer meer dan er gewoonlijk in een hele maand valt. Maar nu blijkt de bodem zo droog en verdicht dat het water er niet in kan dringen. De bossen die het water hadden kunnen vasthouden zijn een prooi geworden van felle bosbranden.

„El Niño is een verschrikkelijk fenomeen”, vindt de Australische klimatoloog Roger Stone, van de University of Southern Queensland. „Enerzijds brengt de neerslag verlichting na een droge periode, maar wanneer er te veel regen in een te korte tijd valt, zullen er modderstromen en landverschuivingen ontstaan, waardoor vruchtbare grond wegspoelt.”

Bill Patzert vergelijkt de El Niño die zich momenteel ontwikkelt met die van 1997-1998, de heftigste van de afgelopen tijd. „Toen kreeg het grootste deel van Californië twee keer zo veel regen te verwerken als normaal. En in de Sierra National Forest lag een twee keer zo dik pak sneeuw. Vooral die sneeuw is belangrijk, want dat vocht sijpelt langzaam naar beneden en vult de ondergrondse waterreservoirs aan.” Gewoonlijk valt er in de winter 1,5 meter sneeuw, maar begin dit jaar bleef sneeuwval uit.

Hoe de verdeling van de neerslag de komende maanden zal verlopen, is nauwelijks in te schatten. „Het is niet gemakkelijk om toekomstige neerslagpatronen in Californië te voorspellen”, stelt Amy Clement, weerdeskundige aan de universiteit van Miami.

Valt de neerslag te ver naar zuiden, dan zullen cruciale waterreservoirs in Californië niet aangevuld worden. Bovendien zal de staat dan tot laat in de herfst geteisterd worden door de enorme bosbranden die al honderden huizen hebben vernietigd. September en oktober zijn gewoonlijk de „zwaarste en meest verwoestende maanden voor de bosbranden”, weet Daniel Berlant van de Californische brandweer.

Zelfs wanneer deze El Niño bijzonder nat zou uitpakken, zal de verwachte hoeveelheid water onvoldoende zijn om vier jaar droogte in Californië te compenseren. Op zijn minst moet daarvoor de natste El Niño, die van 1983, geëvenaard worden. Toen viel negen keer de gemiddelde jaarlijkse neerslag.

„Ik ben zeer benieuwd wat er deze winter gebeurt”, aldus klimaatwetenschapper Daniel Swain van Stanford University. „Het is op voorhand niet duidelijk of Californië erbij zal winnen of verliezen.”

www.digibron.nl/grondwater

Miljoenen mensen bedreigd

Ten minste 10 miljoen mensen zouden dit of volgend jaar geconfronteerd kunnen worden met hongersnood. Die is het gevolg van een extreme El Niño die droogte of hevige neerslag in zuidelijk Afrika, Azië en Midden-Amerika veroorzaakt. Dat blijkt uit het rapport ”Entering Uncharted Waters: El Niño and the threat to food security” van hulpverleningsorganisatie Oxfam.

De laatste grote El Niño’s in 1997 en 1998 veroorzaakten rampen en hongersnoden van Peru tot Indonesië. Ook dit najaar dreigt een er extreme El Niño, en de gevolgen zijn nu al merkbaar.

Ethiopië schat dat door het uitblijven van regen 4,5 miljoen mensen voedselhulp nodig zullen hebben. In Zimbabwe ligt de maisoogst 35 procent lager dan normaal; en in Malawi zullen tegen februari volgend jaar naar verwachting 2 miljoen mensen honger lijden.

Ook elders in de wereld is de impact voelbaar. In Guatemala en Honduras zien duizenden boeren hun oogsten mislukken door droogte en veranderende weerpatronen. Momenteel wordt die regio getroffen door zware regenval die aardverschuivingen veroorzaakt. Papoea-Nieuw-Guinea en Indonesië kampen met droogte.

„Miljoenen arme mensen voelen het effect van de extreme El Niño nu al”, aldus Winnie Byanyima, directeur van Oxfam International. „Ze zien hun oogsten mislukken en de prijs van basisvoedsel exploderen door de tekorten.”