,Mensen die zorg nodig hadden, werden uitgebuit”, verklaarde een getuige over Johan K., die naar eigen zeggen nog altijd voorganger is van het Jezus Centrum Nijkerk, een evangelische gemeenschap.

K. wordt onder meer verdacht van gesjoemel met persoonsgebonden budgetten (pgb’s), uitbuiting en uitkeringsfraude. De Nijkerker was de drijvende kracht achter stichting Intro, die hulp bood aan verslaafden en zwervers. In oktober 2012 werd hij gearresteerd.

Vast staat dat Johan K. tal van verslaafden al snel na binnenkomst bij verslavingskliniek Intro liet werken in zijn commerciële bedrijf Terra, dat keukenbladen maakte. K. zei maandag bij de rechtbank dat hij de cliënten –die pbg-geld kregen- geen loon betaalde voor het werk in de fabriek.

Smerig en stoffig

Gebruikte de Nijkerkse voorganger onder het mom van hulpverlening verslaafde cliënten om zijn keukenbladenbedrijf draaiende te houden?

Ja, stellen diverse getuigen, onder wie ex-cliënten. ,De cliënten hadden in de fabriek geen dagbesteding, maar moesten zwaar werk doen. Werk dat smerig en stoffig was. Als iemand niet wilde werken, kon hij zijn koffer met spullen pakken en vertrekken.”

Vanwege werkzaamheden in de fabriek was er eens geen ruimte voor een Bijbelstudie op dinsdagavond, aldus een getuige. Op zondag ,moesten” cliënten naar de kerk.

De cliënten, die vaak nog onder de medicijnen zaten, moesten dag in dag uit ,keihard” werken, aldus diverse belastende verklaringen. De werkdag begon met gebed en zang. Verslaafden dienden onder meer beton te storten, mallen te maken en zware betonnen platen sjouwen. Johan K. ,oefende emotionele druk uit” op cliënten, ,waarbij het geloof betrok”, aldus een getuige. K. zou zich schuldig hebben gemaakt aan ,moderne slavernij.”

Johan K. zou mensen die kritiek hadden op de gang van zaken binnen de fabriek de mond hebben gesnoerd. ,Toen ik kritiek had, mocht ik van Johan K. de fabriek niet meer in. Ik moest me niet met die zaken bemoeien”, aldus een getuige tegenover de politie. Johan K. zou tijdens een rondleiding in de fabriek tegen een klant over de inzet van verslaafden hebben gezegd: ,Je moet met deze categorie niet zachtzinnig omgaan, maar juist hard.”

Gezond

Johan K. verwierp de beschuldiging dat hij zich zich schuldig maakt aan moderne slavernij. ,Ik heb geen profijt gehad van verslaafden. De begeleiding van mensen vergt veel tijd.” Hij ontkende dat vaste personeelsleden werden ingeruild voor verslaafden die voor niets aan het werk gingen.

De Nijkerker betoogde dat het werk in de fabriek bedoeld was om cliënten een ,gezond” dag- en nachtritme bij te brengen. ,Mensen laten uitslapen en de hele dag achter een spellletjescomputer laten zitten, dat werkt allemaal niet. Mensen die van hun verslaving af willen en een huisje-boompje-beestjeleven willen gaan leiden, begrijpen dat ze een werktritme moeten ontwikkelen.”

K. zei zich wel voor te kunnen stellen dat verslaafden het werk in de fabriek als zwaar ervoeren. ,Er zat iemand van 40 jaar die nog nooit een normale baan heeft gehad. Sommige verslaafden vinden het al een enorme uitdaging als je ze twee uur laat vegen.”

Opvallend is de beschuldiging van diverse getuigen dat Johan K. cliënten die op het goede pad waren expres geld toestopte, in de hoop dat de kwetsbare verslaafde met dat geld drugs of drank ging kopen en zo weer een terugval had. Op die manier zou K. cliënten zo lang mogelijk binnen de afkickkliniek kunnen houden en kunnen inzetten voor het werk in de fabriek.

Bloemen

K. noemde die aantijgingen ,ziek”. ,Ik gaf bijvoorbeeld 15 euro voor een bos bloemen of voor chocola die een cliënt dan kon kopen voor een familielid.” Dinsdagmiddag maakt officier van justitie mr. A. Kooij de strafeis tegen de Nijkerker voorganger bekend. Later deze week houden de advocaten hun pleidooi.

K. ontkende dat hij in een kamer van een cliënt vernielingen heeft aangericht en een mishandeling heeft gepleegd. K. erkende wel dat hij ,boos” was op de cliënt, omdat er op diens kamer bier bleek te zijn. ,De cliënt had gezegd dat hij geen bier was. Toen ik op zijn kamer ontdekte, dat er toch bier was, heb ik een blik bier weggeslagen. Dat had ik niet moeten doen, edelachtbare. Maar ik heb niemand aangeraakt en geen dingen vernield.”

Diverse cliënten verklaarden nauwelijks iets te weten over voor hen bedoelde pgb-gelden en zeiden dat de afkickliniek de regie nam. ,Ik werd dom gehouden”, aldus een getuige. Ook luidt een beschuldiging: ,Als je over geld begon, trok Johan K. een heel hoge muur op.”

Een klantmanager van de gemeente Nijkerk noemde het ,vreemd” dat cliënten van de kliniek geen weet hadden van de hoogte van het voor hen bestemde pgb-budget. Als de gemeente-ambtenaar daar aan een Intro-begeleider een kritische vraag over stelde, reageerde die ,geërgerd”.

Johan K. zelf zei dat verslaafden niet geïnteresseerd waren in pgb-aangelegenheden. Daarom openden begeleiders hun pgb-post, aldus K. Hij ontkende geld dat bedoeld was voor cliënten in eigen zak te hebben gestoken.

De Nijkerkse evangelisch voorganger zei er van overtuigd te zijn dat het personeel van zijn afkickkliniek ,te goeder trouw” pgb-formulieren invulde. ,Er is geen seconde gefraudeerd.” K. zei zich zelf niet zo zeer te bemoeien met de pgb-administratie. ,Het is geen makkelijke materie. Regels rond de pgb veranderen voortdurend. Ik vraag me wel eens af of er iemand is die alles op dit terrein snapt.”

Op de vraag van de rechtbank waarom Johan K. in het verleden de afkickkliniek in Nijkerk oprichtte, zei de voorganger: ,Ik ben achttien jaar geleden christen geworden. Toen vroeg ik me af: Hoe kan ik wat voor de medemens betekenen? Wil ik leven voor mezelf en mijn gezin, of wil ik als christen ook iets voor mijn naaste doen?”

Een van de advocaten van Johan K. kritiseerde maandagmiddag de wijze waarop de rechtbank het strafdossier met K. doornam. Volgens de raadsman houdt de rechtbank K. vrijwel alleen belastende verklaringen voor. De rechtbank stelde dat er inderdaad ook getuigen zijn die positief over K. verklaren, maar dat de rechtbank met K. nu eenmaal moet spreken over de verwijten die Justitie hem maakt.

Johan K. stelde dat verslaafden die hem beschuldigen van wanpraktijken, ,dingen niet zien zoals ze werkelijk zijn.” K.: ,Die mensen kampen met pijn uit het verleden. Als er iets mis gaat, ligt het in hun visie altijd aan een ander. Vergelijk het met een vervelend kind dat in de supermarkt zeurt waarom hij geen zak chips uit het schap mag pakken.”

Lees ook:

Voorganger Jezus Centrum Nijkerk heeft twee gezichten (Reformatorisch Dagblad, 19-10-2012)

Schimmig spel rond Jezus Centrum Nijkerk (Reformatorisch Dagblad, 17-10-2012)