In Amsterdam werd gisteren een bundel met fragmenten van preken gepresenteerd: ”Een goed woord. Uit de preken van Gerrit de Kruijf” (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer), onder redactie van Udo Doedens en Jilles de Klerk.

Prof. De Kruijf hield zijn preken nauwgezet bij, in totaal 650. De fragmenten zijn door de samenstellers naar thema over tien hoofdstukken verdeeld. Onderwerpen zijn onder meer het Evangelie, de mens, kerkelijke feesten en sacramenten, de Bijbel en lijden, onrecht, oorlog en geweld.

De samenstellers wijden in een nawoord uitvoerig aandacht aan het belang van de preek bij prof. De Kruijf. De kerkelijk hoogleraar ethiek zag de preek als verkondiging, niet als betoog of uitleg. Hij volgde de liturgische ontwikkelingen niet, nam ze voor kennisgeving aan, geconcentreerd als hij was op de preek.

Uit het werk van prof. De Kruijf zijn heel wat uitlatingen op te diepen waaruit blijkt hoe hij over de preek dacht. Preken is direct aanspreken, niet een verhaal houden. Het is iets zeggen over God, vanuit de omgang met God. Preken is geen vrijblijvende arbeid. „Preken is: uitleggen, aanspreken en bekeren.”

Prof. De Kruijf was een geliefd prediker, aldus de samenstellers. Hij schreef zijn preken uit, maar op de kansel ging hij vrij met zijn notities om. Zijn echtgenote Jany de Kruijf-de Heer vertelt dat haar man de hele week door bij tussenpozen met de preek van zondag bezig was. Pas op zaterdag werd er geschreven, maar dan was de preek al zover doordacht dat het schrijven behalve grote concentratie –in huis moest het stil zijn– weinig moeite kostte. Aan het einde van de middag was de preek meestal af.

Vertrouwen

De eerste taak van de prediker 
is volgens prof. De Kruijf op 
te roepen tot vertrouwen in God, om de teneergeslagen ziel weer tot zingen te brengen. De pre-
ken kenmerken zich door „een eschatologisch voorbehoud”: de mens gaat deze wereld niet veranderen.

Kenmerkend is ook de allesbeheersende plaats van Christus. Hij is Gods „diepste woord” en de Mens in Wie God ons persoonlijk wil ontmoeten.

De redacteuren typeren prof. De Kruijfs stijl als „ontspannen ernst”. Hij had een voorliefde voor gewone spreektaal. Deze vervangt de Bijbeltaal echter niet, maar legt die uit. Prof. De Kruijf identificeerde zich met zijn gehoor en wilde samen met hen in de spiegel van het Woord kijken.

De ernst van zijn preken ligt in de oprechte vriendschap en liefde die de mens van Godswege wordt aangeboden. „Als De Kruijf harde noten kraakt, en dat doet hij op de kansel vaak, dan gaat het meestal over de lichtvaardigheid waarmee kerkmensen reageren op de ontmoeting met Jezus.”

De Leidse ethicus was geconcentreerd op het wezenlijke, waardoor alle experimenten en verwijzingen naar zijn eigen leven wegvallen, al laat hij wel merken dat de boodschap hem ook geraakt heeft. De kern ervan is: God komt in de persoon van Jezus jouw leven redden van wanhoop en lapmiddelen.

Veel kernachtige uitspraken zijn te lezen, zoals deze: „Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is er de schoonste in het hele land? Dat is degene die lang genoeg voor de spiegel van het Evangelie staat.”

Bij God is rust, zo merkt prof. De Kruijf op. Dat is een gedachte die mensen vooral aanspreekt rondom de dood. Rust is echter geen gedachteloos slapen, maar gevúlde stilte, het besef dat alles eindelijk goed is. „Dat het goed zal zijn tussen God en de mensen, dat de spanning van onze onwil, dat de tranen van ons leed, dat onze gevechten voorbij zijn.”

Zie ook:

Verlegen om goed woord (De Waarheidsvriend, 31-01-2013)

Ethicus prof. dr. De Kruijf (60) overleden (Reformatorisch Dagblad, 16-01-2013)

Dr. De Kruijf van start als kerkelijk hoogleraar : „Veel gesmade calvinistische levensbesef nodig” (Reformatorisch Dagblad, 12-11-1994)

Dr. G. G. de Kruijf benoemd tot hoogleraar christelijke ethiek, apostolaat en kerkrecht in Leiden (De Waarheidsvriend, 24-06-1993)

G. G. de Kruijf tot hoofddocent in Leiden benoemd (Reformatorisch Dagblad, 20-03-1992)

Heiden, Jood en Christen: studie over K. H. Miskotte : Promotie van drs. G. G. de Kruijf (Reformatorisch Dagblad, 07-05-1981)