De Griekse predikant is blij dat het referendum achter de rug is. „Het verdeelde ons enorm. De scheidslijnen liepen door gezinnen en door onze gemeente.”

Die polarisatie was mede de schuld van Europese politici die de Grieken opriepen tegen de antibezuinigingspolitiek van de regering-Tsipras te stemmen, zegt Boukis. „Ze hebben van ons referendum een verkiezing voor of tegen de regering gemaakt. Kiezers kregen toen zoiets van: wij maken zelf wel uit wat we hier doen. Zo ging het referendum voor veel mensen niet meer over nieuwe ingrepen in onze economie.”

Boukis is een „zevendegeneratieprotestant”, zoals hij het zelf noemt. Hij is een van de twintig voorgangers in de Elliniki Evangeliki Ekklesia, de Griekse evangelische kerk. Deze protestantse gemeenschap telt 32 gemeenten en slechts 5000 leden, op een bevolking van bijna 11 miljoen Grieken. Boukis studeerde theologie in Athene in de Verenigde Staten. „En ik heb veel geleerd van Abraham Kuyper.”

Na het referendum van zondag moeten Europa en de Grieken hun relatie vernieuwen, zoveel is duidelijk. „Dat wordt moeilijk.” Boukis legt uit waarom het telkens misgaat. „Dat heeft te maken met de religieuze achtergrond van Noord-Europeanen en Grieken. Noord-Europeanen zijn gestempeld door het protestantisme. Grieken zijn gevormd door de orthodoxe variant van het christendom. Als een protestant ”ja” zegt, dan is het ”ja”. Een akkoord is een akkoord. Als een Grieks-orthodoxe gelovige ”ja” zegt, dan kan het ook ”nee” zijn. Voor hem is een akkoord een begin om ergens over te praten. Daarom praatten Noord-Europese politici en de regering-Tsipras zo langs elkaar heen.”

Boukis brengt de verschillen tussen Noord-Europese en Griekse politici terug naar hoe Gods genade wordt ervaren. „Een protestant zegt: Jezus Christus is voor mijn zonden gestorven en vanaf nu is mijn leven een manifestatie van dankbaarheid. Dat God zonden vergeeft, heeft voor een protestant vergaande consequenties. Hij weet wat Jezus zei tegen de overspelige vrouw: Ga heen en zondig niet meer. Dat is: verander je leven.” Een orthodoxe gelovige beleeft dit heel anders, zegt Boukis. „Die heeft naast Gods genade voortdurend sacramenten, heiligen en priesters nodig om te bemiddelen tussen hem en God. Voortdurend. Dat betekent: je bent altijd onderweg, er is niet een punt waarop je zegt: Vanaf nu doe ik het helemaal anders. Er is ruimte om te schipperen. Dan kan je ”ja” ook weleens betekenen: ja, maar laten we er nog eens over praten. Grieken laten zich binden door relaties, niet door wetten en afspraken. Dit zag je de afgelopen maanden exact terug in het gedrag van de regering-Tsipras.”

Was er dan niemand die de Griekse premier Alexis Tsipras en de zijnen uitlegde dat de botsing met de geldschieters ook een kwestie van mentaliteit was? Dominee Boukis: „Ik vrees van niet. Tsipras is een zwakke politicus zonder goede adviseurs. Via het referendum liet hij zien zelf geen verantwoordelijkheid te nemen.”

De economische crisis hakt zwaar in op de Griekse samenleving. De kleine Elliniki Evangeliki Ekklesia doet wat ze kan, zegt Boukis, die tevens synodelid is. Hij wijst op de onderlinge steun aan bijvoorbeeld gepensioneerden („we verstrekken eten en betalen hun dokterskosten”) en de opvang van mensen buiten de kerk, zoals de asielzoekers die Griekenland overspoelen. „Vluchtelingenopvang doen we al sinds 1993. Waarom? De kerk moet hoop bieden. Wie echt leeft uit Gods genade, deelt waarheid, gerechtigheid en liefde uit.”

Ziet de predikant de hand van God in de crisis die het land treft? „Nee, ik zie het niet als de straf van God. Ik zie de crisis veel meer als een gevolg van de zucht naar materialisme en de enorme ontkerkelijking sinds de jaren zeventig. Vijfennegentig procent van de Grieken is in naam orthodox, maar slechts 20 procent bezoekt diensten. Dit is een postmoderne samenleving – wat dat betreft verschillen wij niet van Nederland.”

Deze ontwikkelingen leggen een grote verantwoordelijkheid op de schouders van Griekse christenen, vindt Boukis. „Hoe klein onze kerken ook zijn, meer dan ooit moeten wij het Evangelie uitdragen en spreken over verantwoordelijkheid, genade en gerechtigheid.”