Poetins aankondiging dinsdagmiddag dat hij zijn kabinet naar huis zou sturen, kwam voor iedereen als een complete verrassing. Zijn besluit had volgens hem niet te maken met het optreden van de regering. Wat dan wel de reden was, liet hij in het midden.

Maar analisten in Rusland zijn het er unaniem over eens dat het Poetin om de persoon van premier Kasjanov was te doen. Die was al minister van Financiën onder president Jeltsin en hij onderhield toen nauwe banden met de aan het Kremlin gelieerde oligarchen en met de naaste medewerkers van Jeltsin, die gezamenlijk ook wel worden aangeduid als ”de familie”.

Toen Poetin op oudejaarsdag 1999 door Jeltsin werd aangesteld als interim-president, benoemde hij Kasjanov tot zijn premier. Diens belangrijkste taak was het terugbrengen van rust en stabiliteit in de Russische politiek na de chaotische jaren onder Jeltsin.

Al vrij snel na zijn verkiezing tot president in maart 2000 begon Poetin de invloed van de met corruptie en fraude geassocieerde ”familie” aan banden te leggen. Ook moesten de oligarchen voortaan een toontje lager zingen: zij mochten zich niet meer openlijk met de Kremlin-politiek bemoeien.

Tegelijkertijd begon Poetin leden van de presidentiële administratie en de regering weg te ’zuiveren’ en te vervangen door mensen uit zijn eigen vroegere werkkringen. Dit betroffen zowel veiligheidsagenten uit zijn tijd bij de KGB -de zogenaamde ”siloviki”- als liberale economen uit de tijd dat hij een hoge functie bekleedde in het stadsbestuur van Sint-Petersburg.

Deze onder de bevolking populaire ’zuiveringen’ bereikten vorig najaar hun hoogtepunt toen oligarch en Joekos-voorman Michail Chodorkovski achter de tralies verdween en de machtige Kremlin-stafchef van Jeltsin, Aleksandr Volosjin, werd ontslagen.

Feitelijk was Kasjanov nog de enige overgebleven politieke figuur in de regering uit het Jeltsin-tijdperk. Overigens liet hij zich toen als een van de weinige regeringsleden openlijk kritisch uit over de arrestatie van Chodorkovski en waarschuwde hij voor serieuze economische gevolgen, zoals het wegblijven van westerse investeringen. Dit was tegen het zere been van Poetin.

Volgens analisten was er al eerder sprake van toenemende spanningen tussen de premier en de president en zon Poetin daarom al langer op het ontslag van Kasjanov. Maar volgens de grondwet kan de premier alleen worden ontslagen als met hem de hele regering vertrekt. De algemene verwachting was dat dit direct na de presidentsverkiezingen zou gebeuren, aangezien volgens de constitutie de nieuwe president dan verplicht is de oude regering te ontslaan.

Dat Poetin heeft besloten om Kasjanov toch nu al de laan uit te sturen, hangt vooral samen met de komende presidentsverkiezingen. De campagne verloopt uiterst tam. De meest serieuze tegenkandidaten dreigen zich terug te trekken en de bevolking lijkt apathisch.

Hoewel Poetin op dit moment kan rekenen op driekwart van de stemmen, maakt het Kremlin zich er zorgen over dat de opkomst onder de vereiste 50 procent zal blijven. In dat geval zullen de verkiezingen ongeldig worden verklaard en mogen bij een volgende ronde niet meer dezelfde kandidaten meedoen.

Door Kasjanov te ontslaan toont Poetin de bevolking nogmaals dat het echt voorbij is met de clan rondom de verguisde Jeltsin en dat de toekomst alleen maar beter zal worden, dankzij zijn doortastende optreden. En dat trekt zeker extra mensen naar de stembus, en die zullen allemaal op de huidige president stemmen.

Poetins belangrijkste tegenkandidaten spreken inmiddels van een riskante publiciteitsstunt, die slecht is voor de stabiliteit van het land. Ook toont het volgens hen dat de huidige president net zo weinig democratisch opereert als zijn voorganger, door totaal onverwachts en zonder enig overleg de premier te vervangen door een willekeurig ander lid van de regering.

Zij zijn er ook van overtuigd dat de nieuw aangestelde interim-premier, Viktor Christenko, slechts een tussenpaus is, die ervoor moet zorgen dat de regering ook tijdens presidentiële verkiezingscampagne van de komende paar weken gewoon blijft doorwerken.

De als slimme technocraat bekendstaande Christenko onderhoudt geen nauwe banden met een van de belangengroepen rondom Poetin, zoals de ”siloviki” of de groep van Sint-Petersburgse liberalen en komt alleen daarom al niet in aanmerking om de nieuwe premier van Rusland te worden.