In ”Onze slag bij Waterloo. De beleving van de overwinning op Napoleon in Nederland” (uitg. Vantilt, Nijmegen, 2015) besteedt militair historicus Louis Ph. Sloos aandacht aan de Nederlanders die ten strijde trokken, aan de gewonden en plunderaars, de weduwen en wezen, het slagveldtoerisme en het voortleven van Waterloo in literatuur, kunst, muziek en spel.

In de loop van de negentiende eeuw verrijzen in Nederland en de koloniën allerlei monumenten. Gebouwen, straten en pleinen worden ernaar vernoemd, zoals het Waterlooplein in Amsterdam.

De koning neemt op 8 juni 1816 het besluit dat 18 juni voortaan een gedenkdag zal zijn. In alle kerken moet op die datum een uur worden stilgestaan bij de slag, waarna er allerlei activiteiten plaatsvinden.

Rond de tweede gedenkdag in 1817 publiceert de dichteres Katharina Wilhelmina Schweickhardt (1776-1830) haar cantate ”Gedenkdag der zege bij Waterloo”. De dag krijgt een permanent karakter onder de naam ”Waterloodag”. Het wordt tevens een soort veteranencontact, blijkt uit een berichtje in de Provinciale Drentsche en Asser Courant van 20 juni 1863: „Op 18 Junii jl zag men in sommige Steden, oude krijgslieden op straat, met zekere hartelijkheid elkander de hand drukken.”

Vooral de vijftigste verjaardag van de overwinning wordt in Nederland groots gevierd. Grote triomftochten trekken door de steden. In Amsterdam lopen oudstrijders mee. In Rotterdam worden twee jeugdkorpsen opgericht, die getooid in prachtige uniformen marcheren en exerceren.

Tegenstemmen zijn er ook, zoals het pamflet ”De zegen Gods door Waterloo” van Multatuli. De schrijver ergert zich aan „de blufferige ophef dien wy maken van heldenmoed en verdere onovergelykelyke hoedanigheden onzer voorvaderen.,” Waterloodag overleeft weliswaar de jaren 1914-1918, maar na de Tweede Wereldoorlog maakt hij plaats voor de 4 en 5 meiherdenking.