„Je kunt Loekasjenko maar beter te vriend houden.” Willem Bool staat in zijn polyesterfabriek in Osipovitsji, 100 kilometer ten zuidoosten van de hoofdstad Minsk, naast een portretfoto van de Wit-Russische president. „Het is simpel. Ik woon en werk hier, kan er doen en laten wat ik wil. Dan ga ik niet mijn eigen nest bevuilen. Je moet Loekasjenko niet tegen je hebben. Anders kan hij het je moeilijk maken.”

Aleksandr Loekasjenko, sinds 1994 president, staat er in het Westen niet best op. Daar zien ze hem als de ”laatste dictator van Europa”, beschuldigen ze hem van het vervalsen van de presidentsverkiezingen in 2010, verwijten hem de vrije media te onderdrukken en eisen ze de vrijlating van politieke gevangen. Verder hebben leden van de Wit-Russische geheime dienst hun tentakels overal.

Ervaart Bool de hand van Loekasjenko? Hoort hij weleens van afluisterpraktijken? De zakenman kijkt in zijn woning om zich heen, speurt richting de hoeken in zijn keuken om te zien of er afluisterapparatuur hangt. Hij ziet niets en haalt zijn schouders op.

De 56-jarige Bool beseft wel dat de jongste verkiezingen niet eerlijk zijn verlopen, maar benadrukt dat hij de staat niet tegenwerkt. „Dan is het afgelopen met mijn bedrijf.”

Hij merkt dat Loekasjenko zorgt voor stabiliteit. Het is in Wit-Rusland geen chaos zoals in Oekraïne of Rusland. Even daarvoor heeft Bool in zijn auto het dorp Osipovitsji, waar hij sinds 2003 woont, laten zien. „Zo slecht is het hier niet.” De woningen staan er netjes bij. In de wegen ontbreken de gaten die zo typisch zijn voor voormalige Sovjetlanden. In het centrum van het dorp heeft de super­markt een breed aanbod van producten. De inwoners van Osi­povitsji zelf modderen aan. Door de economische crisis werken de fabrieken niet eens op halve kracht en de militaire bases staan er grotendeels verlaten bij sinds de Koude Oorlog is afgelopen.

Na de rondrit toont Bool zijn fabriek, waar boten worden 
geproduceerd of opgeknapt. 
Na een aantal mindere jaren krabbelt zijn bedrijf op. En 
hoe zit het met dat portret van Loekasjenko? „Ach”, reageert 
hij nuchter. „Dat heeft iemand een keer daar neergezet en toen heb ik het maar laten staan.” Zo veel waarde moet er niet aan worden gehecht, besluit Bool. 
In Nederland hangen toch ook foto’s met koning Willem-Alexander?

Is Wit-Rusland een dictatuur? Ja, zegt Henk Vinke (63) in een café in het centrum van de hoofdstad Minsk. „Ik ben niet zo gelukkig met Loekasjenko, maar ik betwijfel of het beter zal gaan met een andere president. Met zijn kliek zit Loekasjenko overal en hij belemmert de vrijheden van burgers te veel. Je moet voorzichtig zijn. Bijvoorbeeld niet meelopen met deelnemers aan een betoging, want dan kom je in beeld en kunnen je kinderen het vergeten om ooit op een universiteit kunnen te gaan studeren.”

In Wit-Rusland helpen goede contacten tot op het hoogste niveau je verder, vertelt Vinke. Hij verkeert in de nadagen van zijn Wit-Russische avontuur, als adviseur in de landbouwsector. Vinke komt sinds 1996 in Wit-Rusland. Zelf runde hij een kippenbedrijf. De contacten die hij als adviseur opdeed, waren nuttig als bescherming tegen mensen die het op zijn bedrijf hadden voorzien.

Een kleine elite rond Loeka­sjenko houdt het land onder controle, gaat Vinke verder. „Ze hebben overal hun invloed en willen hun monopolie behouden.” Hij vertelt over een vriendin die Italiaanse wijn wilde importeren – tegen de zin van de elite die hierin al zakendeed. „Dus voegden ze aan een wet een paar woorden toe, waardoor zij haar handel kon vergeten.”

Vanuit zijn flat kijkt vertaler Max Nuijens (39) neer op een winkel­centrum met de naam 
Europa: een teken van toene­mende welvaart in Minsk. Toen Nuijens hier in 2008 kwam wonen, bestond het winkelcentrum niet. Voor alles wat hij nodig heeft, kan hij er nu terecht.

De vertaler Nederlands-Engels wil graag nuances aanbrengen als het over Wit-Rusland gaat. Wie zich afzijdig houdt van de politiek kan prima leven in Wit-Rusland, zegt hij. Zijn Wit-Russische vrouw benadrukt dat de kinderopvang er goed is geregeld.

Nuijens beaamt dat de Wit-Russische overheid overal controle over heeft, maar een vertrek van president Loekasjenko betekent volgens hem niet dat het land erop vooruit zou gaan. „Reken er maar op dat dan de maatschappelijke tegenstellingen in de samen­leving boven komen drijven. Je kunt niet zo gemakkelijk een democratie invoeren. Dat zien we in het Midden-Oosten.”

Dit is het slot van een tweeluik over Wit-Rusland.