Vitali Tsjatsjkevits heeft speciaal voor deze avond een ander overhemd aangetrokken. Eentje met rode bloemen. De zogeheten visjivanka, traditionele Wit-Russische kleding. De 37-jarige bankier geniet van het concert van zangeres Palina Respublika, die in de Wit-Russische hoofdstad Minsk haar publiek trakteert op liedjes in het Wit-Russisch.

Meer dan ooit hecht Tsjatsjkevits waarde aan de Wit-Russische taal en cultuur, terwijl hij verwijst naar de gebeurtenissen in buurland Oekraïne, dat het schiereiland de Krim vorig jaar geannexeerd zag worden door Rusland. Is Wit-Rusland de volgende op het Russische verlanglijstje? Niet als het ligt aan Tsjatsjkevits. Wit-Rusland heeft bestaansrecht, doordat in de veertiende eeuw de eerste contouren van een Wit-Russische unie ontstonden. Het Wit-Russisch en zijn visjivanka vormen Tsjatsjkevits’ uiting van vaderlandsliefde. „Wij zijn onafhankelijk. Dat willen we laten zien. We kiezen zelf onze ontwikkeling, onze koers.”

Voor Tsjatsjkevits is dit niet alleen een signaal naar de Russische president Vladimir Poetin, maar ook om de herinneringen aan de Sovjet-Unie in eigen land uit te wissen. Tsjatsjkevits behoort tot de generatie die niets heeft met de Sovjet-Unie en de generaties na hem nog minder, terwijl andere Wit-Russen opgroeiden tijdens de Sovjet-Unie. Toen werd er geen onderscheid gemaakt tussen Wit-Russen, Oekraïners, Russen en Georgiërs, maar gold iedereen als Sovjetmens. Hun blik is gericht op Moskou.

Voor deze groep is het Russisch de voertaal. Officieel kent Wit-Rusland twee talen: Russisch en Wit-Russisch. Die laatste komt er amper aan te pas in het openbare leven. Ja, de metrohaltes, straatnamen en treinstations zijn in het Wit-Russisch. Maar in de café’s zijn de menukaarten in het Russisch en wordt er in het Russisch besteld. Reclame van een fastfoodrestaurant en een opticien zijn in het Russisch. Op scholen zijn alleen vakken over de eigen geschiedenis en de eigen taal in het Wit-Russisch.

Het Wit-Russisch hoeft niet te rekenen op veel steun vanuit de regering. Die is niet happig op de Wit-Russische taal. Het is de taal van de oppositie. Russisch is van de communisten, gesproken door de autoriteiten en door president Aleksandr Loekasjenko, sinds 1994 aan de macht en wel ”de laatste dictator van Europa” genoemd. Hij houdt zijn land in een Sovjetgreep. Inclusief staatsboerderijen en -bedrijven. De geheime dienst heet nog altijd KGB.

De 51-jarige Aleksandr Sjatko vindt het koketteren met de Wit-Russische taal en cultuur maar niets. Hij is vicevoorzitter van Belaja Roes, een maatschappelijke organisatie die de president blind steunt. In zijn werkkamer hangt een portret van een nog jonge president Loekasjen­ko. Wie de Wit-Russische taal en cultuur voorop stelt, speelt met vuur, meent Sjatko. „We hebben ook andere volkeren in Wit-Rusland. Dan krijg je conflicten zoals in Oekraïne, waar gebieden zich willen afscheiden.”

Dat de autoriteiten niet op Wit-Russische tradities zitten te wachten, ondervindt Aljona Makojskaja (45) in haar werk. Ze richtte begin jaren negentig de organisatie Wij zijn Wit-Russen op, die via campagnes en festivals de Wit-Russische taal en cultuur promoot en waakt over de Wit-Russische identiteit, omdat ze zag dat die verloren dreigde te gaan.

In het begin volgde de overheid het werk van Makojskaja met argusogen. Nu minder, want de autoriteiten zien dat ze niet aan politiek doet. Voor grote evenementen heeft ze politie-inzet nodig. Daaraan verleent de overheid geen medewerking. Kleinschalige optredens, zoals van zangeres Respublika, krijgen wel de ruimte. In een voormalige fabriek, buiten het centrum van Minsk, klappen ongeveer 300 mensen voor haar concert.

Makojskaja merkt al langer dat populariteit van de Wit-Russische taal stijgt, vertelt ze in haar kantoor in Minsk. Daar heeft de buitenlandpolitiek van Rusland niets mee te maken.

De 21-jarige Respublika zingt bewust in het Wit-Russisch, zegt ze na afloop van haar concert. „Dat karakteriseert mij als persoon. Daarin kan ik mijn emoties uiten.” En dat mag niet verstoord worden door Rusland. „We willen een eigen cultuur. Wij zijn niet Rusland, we zijn Wit-Rusland.”

Dit is het eerste deel van een tweeluik over Wit-Rusland.