Hervormers op zijspoor in Iran
De hervormingsgezinde beweging in het islamitische Iran is op een politiek zijspoor geplaatst. De internationaal omstreden parlementsverkiezingen van afgelopen vrijdag zijn uitgelopen op de verwachte zege van de conservatieven. De parlementariërs die ijverden voor democratisering zijn hun meerderheid kwijt.
Hoewel er waarschijnlijk pas op zijn vroegst maandag een voorlopige einduitslag van de stembusgang op tafel ligt, prees de geestelijk leider van Iran, ayatollah Khamenei, de Iraniërs alvast die kozen voor zijn behoudende lijn. Volgens Khamenei waren het het „volledige vrije, gezonde en legale" verkiezingen. In zijn visie hebben vooral „de Verenigde Staten, de Zionisten en de vijanden van Iran" verloren.
De hervormers en ook de internationale gemeenschap hebben voorafgaand aan de verkiezingen kritiek geuit op het uitsluiten van meer dan 2000 progressieve kandidaten door de Raad van Hoeders. Dit gremium ziet toe op het islamitische gehalte van het Iraanse staatsbestuur. De uitsluiting was voor honderden andere kandidaten uit het liberale kamp reden de verkiezingen te boycotten.
Hun oproep aan de Iraniërs om de stembussen te mijden, lijkt succes te hebben gehad. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken zondag kwam de helft van de 46,3 miljoen kiesgerechtigden vrijdag opdraven, de laagste opkomst in de geschiedenis van de islamitische republiek. De opkomst in de hoofdstad Teheran was zelfs nog geen 30 procent.
De precieze zetelverdeling in de 290 personen tellende ’Majlis’ is niet bekend, mede omdat er in tientallen districten een tweede ronde nodig is. Daar haalde geen van de kandidaten de benodigde 25 procent van de stemmen. Waarschijnlijk krijgen de behoudende parlementariërs tweederde van alle zetels in handen. De volksvertegenwoordiging komt in mei voor het eerst in de nieuwe samenstelling bijeen.
De uitkomst maakt de bewegingsruimte van de liberale president Khatami nog kleiner dan dat die al was. Zijn ambtstermijn loopt nog tot juni volgend jaar, maar zijn invloed op het landsbestuur is nu nagenoeg volledig beknot door de geestelijkheid en de conservatieve bestuurders. Overigens is deze groep geenzins een gesloten front. Binnen het conversatieve gedachtengoed zijn er verschillende stromingen die uiteenlopen van islamitisch purisme tot economisch en politiek pragmatisme. Deskundigen wezen er zondag op dat nog zal moeten blijken in welk krachtenveld de kwart eeuw oude islamitische republiek nu precies is beland.
In verscheidene delen van land waren er rellen toen de eerste uitslagen bekendwerden. Volgens het persbureau IRNA vielen er zeker zeven doden. Andere bronnen repten van zeker acht doden.