Houten, de gemeente waar Schalkwijk deel van uitmaakt, heeft haast gemaakt met de herstelwerkzaamheden aan de Schalkwijkse toren. En dat was precies waar het Houtense SGP-fractielid Wouter van den Berg vorig jaar juni op aandrong. In een brief aan het college vroeg hij de gemeente Houten zo snel mogelijk in actie te komen om de kerktoren weer toegankelijk te maken.

Aanvankelijk reageerde het college lauwtjes. Het plan was om de trappen veiliger te maken tijdens het eerstvolgende groot onderhoud. Maar dat kon nog wel jaren duren. Het weer kunnen uithangen van de vlag was niet voldoende reden om extra vaart te maken, zo luidde de reactie van het gemeentebestuur.

Serieus

„Gelukkig heeft het college ons verzoek toch serieus genomen”, zegt Van den Berg. „In december hoorde ik dat de werkzaamheden om de toren weer toegankelijk te maken stonden ingepland. En 9 april kreeg ik bericht dat het werk was gedaan.”

De SGP die in actie komt voor het openhouden van een kerktoren: het klinkt meer dan vanzelfsprekend. „Natuurlijk, het gaat om een kerktoren en dat spreekt onze achterban aan”, beaamt Van den Berg. „Buitengebieden zoals Schalkwijk zijn belangrijk voor ons. Veel van onze stemmers wonen er. Maar uiteindelijk gaat het ons om een breder belang. De SGP is van mening dat een gemeente adequaat onderhoud moet uitvoeren aan haar eigendommen. Dat geldt voor bruggen en wegen, en dus ook voor kerktorens.”

Wet van Napoleon

Het onderhouden van kerktorens door Nederlandse gemeenten gaat niet altijd zonder slag of stoot, weet de SGP’er. „Kerkgebouwen zijn doorgaans eigendom van de kerkelijke gemeenschappen, maar veel torens vallen onder beheer van burgerlijke gemeenten. Dat is het gevolg van een wet van Napoleon uit 1798, die kerktorens om strategische redenen tot overheidsbezit verklaarde.”

Onenigheid over wie verantwoordelijk is voor de vaak hoge onderhoudskosten leidde in Nederland al eens tot rechtszaken. Van den Berg: „De toren van de Schalkwijkse hervormde kerk is een rijksmonument en eigendom van de gemeente Houten. Het beheer van de publieke ruimte is een primaire taak van een gemeente. Dan kun je in het geval van onveilige situaties niet zeggen: Van deze voorziening kun je even geen gebruikmaken. Tegen die houding komen we in het geweer.”

De kerktoren aan de Schalkwijkse Brink is een van de oudste gebouwen van de gemeente Houten, mogelijk zelfs het oudste. Het onderste deel van de toren dateert uit de eerste helft van de dertiende eeuw, de tweede laag stamt van een eeuw later.

Gevangenen

Erg comfortabel is het er niet, ook niet nu het bouwwerk weer aan alle arbo-eisen voldoet. „Het is niet voor niets dat in het verleden gevangenen in de toren werden opgesloten”, zegt Van den Berg, terwijl hij in de toren het ene na het andere smalle trappetje beklimt.

Eenmaal boven in de toren ziet hij de vlag netjes opgerold klaarliggen voor het volgende gebruik. „Ik heb begrepen dat het schema voor het vlaggen inmiddels gemaakt is; het protocol kan op vlagdagen dus weer in werking treden. Volgens mij krijgen de vrijwilligers er zelfs een kleine vergoeding voor. Zie het maar als een bijkomend voordeel van het uitvoeren van een gemeentelijke taak.”

Passanten, ook de inzittenden van de ruim 300 treinen die dagelijks langskomen, kunnen op Koningsdag en op 4 en 5 mei de Nederlandse driekleur weer zien wapperen aan de spits.

Ze kunnen ook zien dat de toren uit het lood staat: het bijna 800 jaar oude bouwwerk maakt een lichte buiging naar het noorden. Maar dat is een euvel waar niemand zich aan stoort.