De Arabische wereld wordt momenteel verscheurd door bloedige conflicten die elkaar onderling beïnvloeden omdat steeds dezelfde hoofdrolspelers erbij betrokken blijken te zijn.

De oorlog die vorige week uitbarstte in Jemen lijkt op een interne burgeroorlog, maar achter de schermen vechten het soennitische Saudi-Arabië en het sjiitische Iran hier hun machtsstrijd uit.

Beide landen hebben de afgelopen decennia een gelijksoortig buitenlands beleid gevoerd. Saudi-Arabië financierde en bewapende radicale salafistische bewegingen zoals al-Qaida, terwijl Iran overal in het Midden-Oosten sjiitische milities oprichtte zoals de Libanese Hezbollah.

Iran bleek hierbij succesvoller te zijn, omdat al-Qaida en andere soennitische bewegingen zich uiteindelijk tegen hun broodheer Saudi-Arabië zouden keren. Iran kan daarentegen in de gehele Arabische wereld rekenen op de absolute loyaliteit van de sjiitische milities.

De oorlog in Jemen had onmiddellijk als neveneffect dat de aandacht werd afgeleid van de ontwikkelingen in Syrië, waar exact dezelfde landen en milities actief zijn. Vrijwel onopgemerkt werd op 22 maart in het noorden van Syrië een nieuwe grote militaire alliantie opgericht die zichzelf ”het leger van de overwinning” noemt.

Het is een samenwerkingsverband van een aantal jihadistische bewegingen die alle de ideologie van al-Qaida delen. Het is daarom niet toevallig dat dit nieuwe leger onder leiding staat van de Jabhat al-Nusrabeweging, die de officiële tak van al-Qaida in Syrië is.

Een week later veroverde deze nieuwe alliantie de stad Idlib, die in het noordwesten van Syrië ligt. Dit was een opmerkelijke overwinning voor de Syrische gewapende oppositie, die er de afgelopen vier jaar nooit in geslaagd was het Syrische regeringsleger uit de stad Idlib te verdrijven.

Sinds haar oprichting in 2012 had Jabhat al-Nusra zichzelf altijd geportretteerd als een Syrische beweging. Dat had haar in staat gesteld de rest van de Syrische oppositie te infiltreren. De al-Nusrabeweging was er zo goed in geslaagd te camoufleren dat ze tot al-Qaida behoorde, dat zelfs het Westen begonnen was al-Nusra als gematigd te beschouwen vergeleken met IS. Eind vorig jaar werd echter duidelijk dat al-Nusra intern aan het radicaliseren was.

De directe reden hiervoor was dat het leiderschap van al-Nusra had geconcludeerd dat moslims wereldwijd het extremisme van de IS aantrekkelijk vonden. Er lekte een video uit waaruit bleek dat al-Nusra van plan was om in Idlib een islamitisch emiraat uit te roepen. Dit emiraat moest de concurrentie aangaan met het kalifaat dat IS meer oostwaarts in Raqqa had opgericht. Voorwaarde was natuurlijk wel dat dan eerst de stad Idlib veroverd werd. Dit gebeurde eind vorige week.

De verwachting is daarom dat Jab­hat al-Nusra op korte termijn de oprichting zal aankondigen van een islamitisch emiraat in Idlib in de hoop op deze wijze vele jonge jihadisten te kunnen rekruteren.