Deborah Rice, onderzoeker aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, deed onderzoek naar werklozen en re-integratie. Morgen promoveert ze op haar onderzoek naar de verschillen in aanpak van re-integratie van werklozen tussen onder meer Nederland en Denemarken.

Welke verschillen ziet u?

„In Denemarken heeft de landelijke overheid geregeld hoe gemeenten vorm moeten geven aan re-integratie door onder meer werklozen in twee groepen te verdelen. De ene groep, die relatief dicht bij de arbeidsmarkt staat, krijgt ondersteuning door opleidingen. Ook zijn er werkervaringsplekken die publieke organisaties verplicht aanbieden. De andere groep krijgt persoonlijke begeleiding. Je ziet dat het hele arbeidsmarktstelsel is afgestemd op het systematisch activeren van werklozen. De Nederlandse overheid legt het initiatief grotendeels bij de gemeenten.”

Met als gevolg?

„Dat er lokaal grote verschillen ontstaan en een werkloze in de ene gemeente dus beter geholpen wordt dan iemand zonder baan in een andere gemeente. Nog een verschil is dat de Nederlandse arbeidsmarkt het probleem van werkloos zijn vooral ziet als een persoonlijk probleem, terwijl de oorzaken in Denenmarken met name gezocht worden in de omstandigheden.”

Het Nederlandse beleid is dus te veel gericht op de persoon?

„In tijden van lage werkloosheid werkt dat uitstekend. Bij veel werk zijn het vaak de beperkingen van de persoon zelf die belemmerend zijn. Maar bij hoge werkloosheid werkt een persoonlijk aanpak minder goed, omdat er dan ook mensen werkloos raken die echt kunnen en willen werken. Een persoonlijke aanpak, die impliciet veronderstelt dat je zelf verantwoordelijk bent voor het feit dat je niet werkt, kan dan enorm ontmoedigen.”

Wat vindt u van de huidige Nederlandse aanpak van werkloosheid?

„De participatiewet is nog te nieuw om daar iets over te zeggen, maar ik vind dat de Wet werk en bijstand een slimme zet is geweest. Omdat gemeenten veel vrijheid hebben gekregen, ontstaan er lokaal heel mooie initiatieven om werklozen te re-integreren. Maar, zoals gezegd, er zijn ook veel verschillen. De overheid is mijns inziens te laat begonnen met het in kaart brengen van wat er in de gemeenten gebeurt. Met als gevolg dat sommige mooie ideeën weer van tafel verdwijnen omdat er bezuinigd moet worden. Maar over het algemeen doet Nederland het vergeleken met andere Europese landen goed.”

Hoe ziet u de verantwoordelijkheid van een werkloze zelf?

„Het blijft belangrijk dat elke werkloze op zoek gaat naar een baan. Maar de overheid kan ook meer doen. Denk aan het instellen van verplichte werkervaringsplekken bij publieke organisaties, zoals in Denemarken.”