De stemming in het arme land met 8 miljoen inwoners had eigenlijk dit jaar feestelijk moeten worden. Het is 200 jaar geleden dat Haïti zelfstandigheid verwierf. De eind jaren tachtig zeer populaire salesianer ex-priester Aristide belichaamde voor veel Haïtianen de hoop op een beter leven. Maar sinds hij in 1990 tot president werd gekozen, is het land het decor geweest van een bloedige staatsgreep, een Amerikaanse invasie om de coupplegers te verdrijven en nalatige regeringen onder respectievelijk Aristide, een bondgenoot van Aristide (René Préval) en sinds 2000 weer onder Aristide zelf.

De jongste protestmars, zondag, verliep vredig. Ook nu is het rustig in de hoofdstad Port-au-Prince, zegt Ad de Blaeij, die werkt voor het Christian Reformed World Relief Committee (CRWRC), de christelijke ontwikkelingsorganisatie van de Christan Reformed Church in Noord-Amerika.

„De manifestaties die zijn gehouden in Port-au-Prince worden vooral gedragen door het meer ontwikkelde deel van het land: de zakenmensen, studenten en de middenklasse. Er is wel een hele groep van de armen gefrustreerd, omdat het onder Aristide economisch slechter en niet beter geworden is in Haïti. Hoewel het in Port-au-Prince rustig is, is de situatie in de stad Gonaives veel gewelddadiger. Daar bestaat de anti-Aristide-beweging uit een voormalige bende.”

Aristide heeft ”organisations populaires” in het leven geroepen, aldus De Blaeij. Deze groepen, afgekort als OP, dienen als de persoonlijke legertjes van de president. Groepen armen uit de sloppenwijken worden georganiseerd in OP’s en van wapens voorzien. „Een Aristide-vorm van Tonton Macoutes”, verwijst De Blaeij naar de elitetroepen van de verdreven dictators vader en zoon Duvalier. „Elke keer als er opgetreden moest worden tegen tegenstanders van de regering, werd dat door dit soort ”gangs” uitgevoerd. Veelbetekenend is dat de OP’s zichzelf de kannibalen noemen.”

Toen de leider van deze bende in Gonaives, Amiot Metayer, onlangs lastig werd voor Aristide, werd hij echter geëlimineerd. „De sporen wezen er duidelijk op dat het presidentieel paleis achter de moord zat. En de politie heeft ook nooit een betere verklaring gevonden. De leiders van deze bende zworen daarna dat zij ervoor zouden zorgen dat Aristide moest aftreden”, weet de Nederlandse ontwikkelingswerker, die jarenlang voor Parole et Action (Woord en Daad) in Haïti werkte en daar als laatste Nederlander vertrok vanwege het ’haïtianiseringsproces’ van de organisatie. „Sindsdien ligt Gonaives compleet plat en deze situatie duurt al weken. De straten worden gebarricadeerd en het verkeer krijgt geen doorgang. Regeringsgebouwen worden regelmatig in brand gestoken. Mensen die door Gonaives reizen, doen dat te voet en pakken een bus buiten de stad.”

In Port-au-Prince zijn de OP’s, aldus De Blaeij, gewoon op de hand van president Aristide. „Alle protesten van de oppositie verlopen echter zonder geweld. Dit omdat het een echte oppositiebeweging is. Bijna dagelijks hebben er demonstraties van studenten plaats. Ten minste een keer in de week demonstreren grote groepen mensen mee met deze studenten.”

Wat er wel gebeurde was dat Aristide zijn OP’s op de demonstranten afstuurde. „Dan vallen er gewonden en zelfs doden.” Het is heel duidelijk dat het Lavalas-groepen (Lavalas, van de politieke partij van Aristide) zijn die schieten en met stenen en flessen naar demonstranten gooien. Lavalas zet de politie in om demonstranten het leven moeilijk te maken. Daarbij maakt de gepolitiseerde politie gebruik van grote hoeveelheden traangas.

vraag (u14(Wie gelooft er in het land in Aristide?

„Er is een handjevol mensen dat nog in hem gelooft, maar het lijkt een steeds kleinere groep te worden.”

vraag (u14(Wie zijn er dan pro Aristide?
„Dat zijn voornamelijk mensen in de hoofdstad die nu voordeel (zoals baantjes) hebben van Lavalas in de regering. Die willen natuurlijk niet dat deze regering vertrekt.”

vraag (u14(Functioneert het parlement?

„De problemen begonnen drie jaar geleden, toen Lavalas bij de parlementsverkiezingen 100 procent van de zetels behaalden. De internationale gemeenschap heeft deze verkiezingen nooit erkend. Nu is de termijn van een groot gedeelte van het parlement verstreken. Er zijn geen nieuwe verkiezingen gehouden en dus is er ook geen parlement meer.”

vraag (u14(De VS hebben vorige week landgenoten aangeraden uit Haïti te vertrekken. Was dat nodig?
„De Amerikaanse ambassade heeft alleen de mensen die niet per se in Haïti hoeven te zijn, gelegenheid gegeven op vrijwillige basis te vertrekken. Maar dat is op dit moment niet echt nodig. Het is juist deze week weer veel rustiger geworden in Port-au-Prince. De mensen sturen hun kinderen weer naar school.”

vraag (u14(Wat nu? Verkiezingen?

„Onder de huidige omstandigheden kunnen geen verkiezingen worden gehouden. De oppositie heeft alle vertrouwen in Aristide verloren. Maar de Caraïbische organisatie Caricom is bezig een oplossing te forceren met Lavalas. Aristide zegt volmondig ja, maar dat heeft hij ook gedaan bij alle eerdere mislukte pogingen van de Organisatie van Amerikaanse Staten. Caricom heeft Aristide afgelopen weekend in Jamaica op het matje geroepen en hem een plan voorgelegd. De oppositie gelooft er niet in. Aristide moet volgens de oppositie weg. Maar dat zal niet gemakkelijk gaan. Hij lijkt bereid om alles te doen om aan de macht te blijven.”