Perioden van geweld heeft het conflict tussen Joden en Arabieren in het voormalig Britse mandaatgebied Palestina in de afgelopen eeuw vaak gekend. Bijzonder gewelddadige perioden waren die van de eerste intifada (1987-1993) en de tweede intifada (2000-2005). Deze opstanden hebben duizenden Palestijnen en Israëliërs het leven gekost.

Zeker is dat de huidige golf van geweld niet onverwacht komt. Onder de Palestijnen veranderde de stemming al maanden geleden. Begin dit jaar publiceerden Israëlische media een intern Palestijns document dat een derde intifada voorspelde als de door de Amerikanen gecoördineerde vredesbesprekingen zouden mislukken. Deze besprekingen liepen eind april af.

Bij deze opstand zouden jihadistische en salafistische groepen een belangrijke rol spelen. Het rapport voorspelde ook meer spontane aanvallen en aanslagen in de door Israël gecontroleerde gebieden op de Westelijke Jordaanoever en in de omgeving van Jeruzalem zelf.

De moord op een Palestijnse tiener in Jeruzalem, als een reactie op de ontvoering van en moord op drie Joodse tieners, ontketende de huidige golf van geweld. Nu vinden er inderdaad aanzienlijk meer terreuraanslagen plaats dan een halfjaar geleden. Ook blijkt dat radicale moslims een belangrijke rol spelen in de aanslagen, waartoe radicaalislamitische media ze oproepen. Ook klopt het dat de meeste gewelddaden spontaan worden uitgevoerd, en niet gepland worden door organisaties. Maar het blijkt ook dat de meeste aanslagen niet in de omgeving van Jeruzalem plaatsvinden, maar in Jeruzalem zelf.

Politicoloog Menachem Klein van de Bar Ilan Universiteit denkt dat Israël inderdaad aan de vooravond van een derde intifada staat, maar dat deze zich in de kern tot Jeruzalem zal beperken. „Op de Westoever zijn er sporadische botsingen, waarbij Palestijnen met stenen gooien naar soldaten en kolonisten. Dat gebeurt waar de Palestijnse veiligheidstroepen niet kunnen opereren. Maar het centrum van de onlusten is Jeruzalem. In Jeruzalem bestaat geen samenwerking op veiligheidsgebied tussen Israël en de Palestijnen.” De intifada in Jeruzalem toont volgens de hoogleraar het falen van de Israëlische autoriteiten.

Dr. Ghassan Khatib van de Palestijnse Bir Zeit Universiteit gelooft dat niemand kan zeggen of de derde intifada is begonnen. „Intifada’s beginnen spontaan. Niemand plant deze en niemand weet wanneer deze uitbreken.”

De komende ontwikkelingen in Jeruzalem hangen volgens hem af van hoe Israël zich opstelt. Sinds Israëlische kolonisten pogingen hebben ondernomen om de status-quo te veranderen op de Tempelberg, die moslims Haram al-Sharif noemen, is er onder Palestijnen woedend gereageerd.

Khatib is er niet van onder de indruk dat premier Benjamin Netanyahu herhaaldelijk heeft gezegd dat de status-quo op de Tempelberg niet zal veranderen. Op het ogenblik geldt: gebedsrecht voor moslims en bezoekrecht voor Joden en christenen. „Hij kan zeggen wat hij wil”, zegt Khatib. „We weten allemaal dat ze de huidige situatie willen veranderen.”

Dat blijkt volgens hem uit de bezoeken van Joodse extremisten aan de Tempelberg die Israël dikwijls toestaat. Ten tweede beperkt Israël het gebedsrecht van Palestijnen. Ten derde introduceerden enkele Israëlische partijen wetsvoorstellen om het heiligdom te verdelen. Op politiek gebied waren er discussies over de status van de Tempelberg.

Onderzoeker Yoram Schweitzer van het Instituut van Nationale Veiligheidsstudies vindt het moeilijk te zeggen of de intifada is gestart. Israël kan volgens hem slechts proberen de golf van terreur te stoppen. Ook zou het kunnen proberen de gemoederen te sussen en de Palestijnen te overreden hetzelfde te doen. „Aan beide zijden zien we nu allerlei wilde speculaties de ronde doen, in plaats van pogingen de situatie te kalmeren.”