Palestijnse zegslieden wezen er snel op dat Qurei niet opeens een nieuw beleid voorstaat. De uitspraak van de Palestijnse premier was slechts bedoeld om druk op Israël uit te oefenen om van de aanleg van de veiligheidsbarrière af te zien. Israël bouwt een stelsel van muren en hekken om het Palestijnse terroristen moeilijker te maken het land binnen te komen. Maar de Palestijnen zeggen dat de afscheiding het dagelijks leven van duizenden mensen grondig ontregelt en dat Israël op deze wijze de annexatie van land voorbereidt.

Drie dagen later zei Qurei tijdens een bezoek aan de Palestijnse stad Qalqiliya dat een eenstaatoplossing een van de opties is die de Palestijnen hebben. Hij verduidelijkte: „We hebben de tweestatenoplossing niet opgegeven. Maar wil Israël die werkelijk?”

De Palestijnse minister van Onderhandelingen, Saeb Erekat, vertelde de Israëlische legerradio dat de Palestijnen achter een oplossing met twee staten blijven staan. Deze moet volgens hem gebaseerd zijn op terugtrekking van Israël uit de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook, die het in de oorlog van 1967 op respectievelijk Jordanië en Egypte heeft veroverd. „Als de Israëlische regering doorgaat met de nederzettingenactiviteiten, ons ommuurt, muren bouwt rondom onze steden, dorpen en vluchtelingenkampen, en deze in grote gevangenissen verandert, zullen die acties de tweestatenoplossing ondermijnen. Dan blijft alleen de optie van één staat over.”

Het idee van één staat voor twee volken is al ouder dan de staat Israël zelf. Martin Buber, de beroemde Joodse theoloog, de Joodse filosoof Hannah Arendt en Judah Magnes, de eerste president van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem, waren tegen een Joodse staat in Palestina. Ze vonden dat er een federatie moest komen van zowel Joden als Arabieren. Na de oprichting van Israël verzwakten de geluiden aan Joodse kant voor een gezamenlijk land. Maar aan Palestijnse kant konden variaties op het idee langer worden beluisterd.

In 1987 bijvoorbeeld stelde de Palestijnse filosoof Sari Nusseibeh, hoofd van de Al Quds Universiteit in Jeruzalem, voor dat Israël zich niet zou terugtrekken uit de Palestijnse gebieden maar deze zou annexeren. De Palestijnen zouden vervolgens een strijd moeten beginnen voor gelijke burgerrechten en het Israëlisch staatsburgerschap moeten opeisen. In 1996, na de verkiezingsoverwinning van Likud in Israël, zei Nusseibeh dat de oprichting van een binationale staat niet alleen een feit was, maar ook gewenst. In 2002 echter sloot Nusseibeh echter een officieuze overeenkomst met Ami Ayalon, het vroegere hoofd van de Israëlische veiligheidsdienst, over de verdeling van het land in twee staten.

De positie van Nusseibeh leek dicht bij die van rechts Israël te komen. Likud en andere rechtse partijen in Israël voelden niets voor de oprichting van een Palestijnse staat naast Israël. De oprichting van 159 nederzettingen is er een teken van dat ze vonden dat Joden ook op de Westoever en in de Gazastrook moesten wonen.

Maar waar rechts het hoofd voor wegdraaide was het feit dat de demografische tijdbom verder tikte. Inmiddels wonen er tussen de Jordaan en de Middellandse Zee 5,2 miljoen Joden en 4,8 miljoen Arabieren (3,5 miljoen Palestijnen op de Westoever en in de Gazastrook en 1,3 miljoen ”Israëlische Arabieren”). De Arabieren -van wie de meesten moslim zijn- hebben gemiddeld veel grotere gezinnen dan de Israëlische Joden. Het is een kwestie van enkele jaren voordat er een Joodse minderheid is tussen de Jordaan en de Middellandse Zee. Een aantal Likud-leden beseft inmiddels dat de klok tikt ten gunste van de Palestijnen, en niet van de Israëliërs. De Palestijnen zijn zich daarvan ook bewust.

De Palestijnen zouden de Israëliërs een duidelijk ultimatum moeten stellen, schrijft commentator John Whitbeck deze week in de Palestijnse krant The Jerusalem Times. In zijn artikel, dat de kop ”Om twee staten te krijgen, vraag om één” draagt, stelt hij dat de Israëliërs op regeringsniveau met de Palestijnen moeten praten over een tweestatenoplossing. Deze moet volgens hem zijn gebaseerd op het Akkoord van Genève. Dit niet-officiële akkoord houdt een vrijwel volledige Israëlische terugtrekking naar de grenzen van voor 1967 in. Als dat niet gebeurt, moet de Palestijnse Autoriteit zichzelf ontbinden en Israël de volledige verantwoordelijkheid voor het bestuur in de Palestijnse gebieden geven.

De Palestijnen moeten volgens hem vervolgens op vreedzame wijze streven naar ”één persoon, één stem in een éénheidsstaat” - om een vroegere leus van de Zuid-Afrikaanse antiapartheidsbeweging te gebruiken. Hij schrijft: „Bij een eenstaatoplossing zal het hele gebied van het vroegere (Britse, red.) mandaat in Palestina een enkele democratische staat vormen, vrij van elke vorm van discriminatie gebaseerd op ras, religie of nationale origine en met gelijke rechten voor allen die er leven, zoals in elke ware democratie.” Dat scenario betekent dat Israël op zal houden een Joodse staat te zijn.

De Israëlische commentator Yossi Alpher, het vroegere hoofd van het Jaffee Centrum voor Strategische Studies en voormalig adviseur van premier Ehud Barak, noemt de uitspraak belangwekkend. Het is voor het eerst sinds 1988 -toen de Palestijnse Bevrijdingsbeweging PLO de tweestatenoplossing officieel aannam- dat een belangrijke Palestijnse leider het idee van twee staten in twijfel trekt, aldus Alpher in het internetmagazine Bitter Lemons. Hij is niet de enige: steeds meer Palestijnse intellectuelen zeggen vandaag de dag hetzelfde.

Het accepteren van de eenstaatoplossing is volgens Alpher een enorme gok. Het kan het conflict verlengen en doen escaleren, en de Arabische burgers van Israël en de Arabische landen erbij betrekken. Maar volgens Alpher heeft Qurei gewezen op het onvermijdelijke en tragische gevolg van de huidige geografische, demografische en politieke richting waarin beide partijen zich bewegen.