Toen Van der Meer dinsdag het nieuws over de schietpartij hoorde, was het hem vreemd te moede. „Allereerst voelde ik verslagenheid. Hoe is het in mogelijk dat een docent een kogel door het hoofd gejaagd krijgt? Ik ben zelf eind jaren zeventig, begin jaren tachtig ook docent geweest op een school in Amsterdam-West. Vervolgens dacht ik: Dit zat er aan te komen. In reactie op de schietpartij in het Duitse Erfurt, in april 2002, heb ik gezegd dat een ernstig incident zich ook hier zal voordoen. Voor mij was het geen vraag óf er op scholen geschoten zou worden, maar wanneer. Toen zeiden sommigen: Van der Meer ziet spoken en overdrijft het probleem van geweld op school.”

Naar het zich laat aanzien, is de dader van allochtone afkomst. „Dat zal de discussie over integratie weer op scherp zetten”, reageert Van der Meer. „We mogen de ogen niet sluiten voor het feit dat bijvoorbeeld onder Marokkaanse jongeren de jeugdcriminaliteit beduidend hoger is. We zullen moeten nadenken over het straffen van die jongeren. Allochtonen vinden de straffen in ons land vaak immers veel te zacht. Verder moeten we aandacht hebben voor de achterstandspositie van veel allochtone ouders in arme wijken. Die mensen durven vaak geen hulp te vragen, hoewel ze die juist goed kunnen gebruiken.”

Voor de psycholoog, die in 2000 het boek ”School en geweld” publiceerde, staat het als een paal boven water dat de agressie op scholen de afgelopen decennia is toegenomen. Begin jaren negentig constateerde hij dat 385.000 kinderen (330.000 in het basisonderwijs, 55.000 in het voortgezet onderwijs) last hebben van geweld ofwel pesten. Dat kan fysiek, geestelijk of seksueel geweld betreffen.

Belangrijke oorzaak voor toenemende onrust op scholen is het ontbreken van duidelijke regels, signaleert Van der Meer, die voorheen werkzaam was voor onder meer het Algemeen Pedagogisch Studiecentrum (APS) en sinds zijn VUT dit jaar een expertisecentrum voor veiligheid runt. „Vroeger heerste op scholen de autoritaire methode. Regel is regel. Toen kregen we de laisser-fairetijd: Laat maar waaien, was de heersende gedachte. Daarna kwam de onderhandelingsperiode. We gaan over alles in overleg. Een hartchirurg staat bij de school op de stoep of zijn zoontje een week eerder vrij mag. We voeren een pettenverbod in, maar leerlingen proberen daar onderuit te komen. Ze gaan zeggen dat ze hoofdpijn krijgen als ze die pet niet mogen dragen. Zo’n onderhandelingsmethode is leuk voor de sociale vaardigheden, maar het levert chaos op. We hebben de duidelijkheid verloren.”

Veel kinderen kregen jarenlang nauwelijks regels mee, constateert de psycholoog. „Ik kwam eens op een school in een rijke buurt. De leerkracht van groep 7 zei: Er zijn leerlingen die nog nooit het woord ”nee” te horen hebben gekregen. Zodra ze hun zin niet krijgen, gaan ze door het lint. In die context is het te verwachten dat een leerling die geschorst is, zich in zijn eer aangetast voelt, gefrustreerd raakt en een wapen pakt.”

Ook gewelddadige tv-programma’s en computerspellen zorgen voor agressief gedrag bij kinderen, benadrukt de psycholoog. „Veertig jaar lang is er gesteggeld over de vraag of er nou wel of niet een verband zit tussen televisiegeweld en gedrag van kinderen. Dat verband is er wel degelijk, meldde nog niet zo lang geleden het gezaghebbende blad Science. Ik beschouw dat als een definitief antwoord. De daders van de geruchtmakende schietpartij op een school in het Amerikaanse Littleton, waarbij vijftien doden vielen, waren geïnspireerd door gewelddadige beelden.”

„Bekend voorbeeld van een gewelddadig spel is Carmageddon. Als je inrijdt op latino’s, zwangere vrouwen en grijsaards krijg je punten. In een ander spel krijg je 100 punten als je een vrouw verkracht. In het spel Wolff moet je SS’ers neerschieten. Je ziet ze ineenzijgen op je scherm. Er verschijnen spatjes bloed. Wie bedenkt dit soort dingen? Dit is toch ziek?”

Ook wat omgangsvormen op tv betreft, krijgen kinderen vaak het slechte voorbeeld, stelt Van der Meer. „Een jongen uit de nieuwste lichting Idols, die niet kan zingen en vol met puistjes zit, verscheen pas bij Paul de Leeuw. Je bent een looser, kreeg die jongen te horen. Hij moest karnemelk drinken om van zijn puistjes af te komen. Dat moet dan humor zijn. We beklagen ons over de toename van geweld in de samenleving, maar tegelijk staan we dit soort zaken toe. Troep op tv zou aan banden moeten worden gelegd.”

Vraag: Die man wil terug naar de jaren vijftig, zullen critici zeggen.

„Bijna niemand durft te zeggen dat we krankzinnige spelletjes en programma’s aan zouden moeten pakken. Dat gaat geld kosten en dat kan niet. Maar waarom zijn we dan zo verontwaardigd over geweld in de maatschappij? We hebben boter op ons hoofd.”

Ondanks zijn zorgen, signaleert Van der Meer ook hoopvolle dingen. „Her en der zie je dat scholen weer aandacht besteden aan waarden en normen. Pas bekeek ik nog een prachtproject op een zwarte school in Rotterdam. Je merkt ook dat ouders behoefte hebben aan regels. Die hangen ze zelfs boven het bed van hun kinderen. Als scholen regels opstellen, is de reactie vaak: Hé, we belanden weer bij de Tien Geboden. Je mag niet dit en je mag niet dat. Onderwijzers willen daar dan een positieve draai aan geven: Heb respect voor elkaar. Dan zeg ik: Laat het nou maar in de verbiedende sfeer staan. Maar dan is er een linkerd die zegt: In de Tien Geboden staat ook een gébod: Eert uw vader en uw moeder.”