Elk jaar beoordelen de vijftien partners binnen de gemeenschap onderling hun financiële plannen. De Europese Commissie verricht het voorbereidende werk daarvoor. Zij acht een standje voor Duitsland, evenals trouwens voor Portugal, ditmaal op zijn plaats en stuurde deze week een voorstel in die zin naar de ministers van Financiën. Die moeten uiteindelijk beslissen. Zij vergaderen op 12 februari.

De tik op de vingers zal voor kanselier Schröder een pijnlijke ervaring zijn, zeker met de bondsdagverkiezingen van september in het vooruitzicht. Natuurlijk vermijden hij en zij kabinetsleden om het standpunt van de Commissie openlijk aan te vechten. Met de wetenschap dat halverwege het vorige decennium hun eigen land, toen geleid door Kohl, en de strenge Bundesbank sterk ijverden voor de totstandkoming van strakke spelregels in het eurogebied voor het overheidsbudget, kunnen zij dat moeilijk maken.

Maar ongetwijfeld is er achter de schermen volop druk uitgeoefend om de reprimande en de daaraan verbonden blamage af te wenden. Niet voor niets sprak commissaris Solbes (Economische en Monetaire Zaken) afgelopen woensdag van de voor hem „meest intense weken” van zijn carrière in Brussel.

Hij leek zich bij de presentatie van het besluit enigszins te verontschuldigen. „We kunnen niet anders”, verklaarde hij. „Als we nu geen waarschuwing uitdelen, wanneer dan wel? Dan zetten we het multilaterale toezicht en de coördinatie binnen de Unie op losse schroeven. De geloofwaardigheid van het stabiliteitspact staat op het spel. We mogen de verplichting om op te treden niet naast ons neerleggen.”

De Spaanse EU-bestuurder benadrukte verder dat we de berisping niet moeten dramatiseren. Hij en zijn collega’s veroordelen niet het door de regering in Berlijn gevoerde beleid. De precaire situatie houdt geen verband met verkeerde maatregelen, maar zij is het gevolg van de drastisch verslechterde conjunctuur. De terugval van de wereldeconomie treft Duitsland zwaar. De groei bleef in 2001 steken bij slechts 0,6 procent. De vooruitzichten voor 2002 zijn uiterst onzeker en duiden in ieder geval niet op een krachtig herstel. Ondertussen nadert het tekort de kritische grens. Daarmee dient zich een risico aan en dus behoren we een signaal uit te zenden, luiden de overwegingen van Solbes.

Het negatieve begrotingssaldo kwam in 2001 uit op 2,6 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dat betekende een forse afwijking van de eerder aangegeven raming van 1,5 procent. Voor de lopende periode van twaalf maanden verwacht Brussel een verdere, lichte toename tot 2,7 procent, terwijl een reductie tot 1 procent ooit de doelstelling was.

Het stabiliteitspact bepaalt dat het niveau van 3 procent niet mag worden overschreden. Gebeurt dat toch, dan volgt een fikse boete. Duitsland dient dus op zijn hoede te zijn. Er gaan stemmen op om, nu er voor meer dan 4 miljoen mensen geen baan is, meer geld uit te trekken voor de werkgelegenheid. Schröder beschikt echter niet over de ruimte om daarmee de kiezer te paaien. Eerder zal hij het electoraat moeten confronteren met bezuinigingen.

Minister van Financiën Eichel schuift de schuld door naar de deelstaten, die binnen de federale staatsstructuur een grote mate van begrotingsvrijheid genieten. Zij zouden in deze moeilijke economische tijden onvoldoende soberheid betrachten. Ongeveer de helft van het totale Duitse tekort komt voor hún rekening. In sommige deelstaten vertoont het verschil tussen de uitgaven en de ontvangsten maar liefst een verviervoudiging binnen een jaar. Een andere oorzaak van de ontsporing ligt in de gebrekkige beheersing van de uitgaven voor de gezondheidszorg.

De vraag rijst of de officiële waarschuwing niet het vertrouwen in de euro zal ondermijnen. Duitsland is de grootste economie binnen de monetaire unie. Als daar problemen zijn, heeft dat onvermijdelijk een ongunstige uitstraling op de gemeenschappelijke munteenheid.

Maar we kunnen ook een andere redenering volgen. De opgeheven vinger vanuit Brussel bewijst dat het stabiliteitspact goed functioneert in omstandigheden van een magere groei en daar was het nu juist voor in het leven geroepen. Gezamenlijk wordt gewaakt over de soliditeit van de budgettaire aanpak. Daarom acht Solbes het in het belang van de EU en van de euro dat de ministers de aanbeveling van de Commissie overnemen.