Televisiekijkers en krantenlezers hebben de laatste dagen veel voor hun kiezen gekregen, erkent de predikant van de Amsterdamse Noorderkerk. Tegelijk constateert hij dat het slechte nieuws vooral hard aankomt doordat Nederland nu zelf getroffen is. De vliegramp brengt grootschalig leed ineens heel dichtbij. De oorlog in Gaza voelt ook dichtbij doordat veel mensen betrokken zijn op Israël. „Hoe dichter het leed bij onszelf komt, hoe meer het naar binnen komt. Er is sprake van een opeenhoping van dingen die ons raken.”

Het leed vraagt om verwerking, benadrukt ds. Visser. Dat er een dag van nationale rouw was, juicht hij daarom toe. Zijn vakantie weerhield hem er niet van om woensdag de herdenkingsdienst in Amersfoort bij te wonen. „Ik vind dat ik daar moet zijn.”

Zondagavond stond de predikant in zijn preek stil bij de gebeurtenissen die Nederland nu beheersen. De tekst kwam uit Romeinen 8: De schepping zucht omdat alles aan de zinloosheid is onderworpen. Voor wie God liefhebben, werken echter alle dingen mee ten goede.

Genocide

Maar er is ook een andere kant, stelt de Amsterdamse predikant. „De herdenking ontspoort een beetje. Elke dag krijgen mensen vanwege bijvoorbeeld auto-ongelukken dergelijke ontstellende berichten. En er zijn weken geweest waarin veel meer gebeurde, maar wat ons veel minder raakte. Denk aan de genocide in Rwanda: 1 miljoen mensen werden in negen maanden afgeslacht. In sommige regio’s van Afrika vallen iedere week honderden doden. Iedere maand sterven er rond de 80.000 mensen van ondervoeding en honger. Zonder iets van de ontzetting af te doen, de 300 slachtoffers van een vliegramp vallen daarbij in het niet.”

De reactie van mensen is ook wel te begrijpen. „Iedereen krijgt, naast mooie momenten, vroeg of laat te maken met gebrokenheid en verdriet. Dat kan een mens vaak maar net aan behappen. Maar in het nieuws komt alle narigheid van de wereld voorbij in de meest dramatische vormen. Dat is voor een mens niet te bevatten.”

Het is voor ds. Visser de vraag hoe zinvol het is om al het wereldnieuws te volgen. „Het is een zee van leed die via het nieuws dagelijks op ons netvlies verschijnt. Je moet je natuurlijk niet afsluiten voor wat er om je heen gebeurt, maar moeten wij alle leed van overal en iedereen weten? Dat kunnen wij niet aan; dat is voor ons als mensen te veel.”

Eindtijd

Met allerlei eindtijdscenario’s heeft ds. Visser weinig. „Het is gevaarlijk om te zeggen: nu staat er iets te gebeuren. Eindeloze welvaart is net zo’n eindtijdscenario als de rampen die ons verschrikken. In het Bijbelboek Openbaring gaat het over Babylon. Het kon daar niet op, de economie bloeide als nooit tevoren. Alleen erkennen we dat niet als ramp, maar noemen we dat een zegen. Bovendien, hoe luxer wij het leven geregeld hebben, hoe minder wij met tegenslag en rampen kunnen omgaan. Ondanks onze voorzorgsmaatregelen blijkt nu dat we ook niet alles in de hand hebben. Daarom is onze verbijstering zo groot. Ons overkomt iets waarop we niet gerekend hadden.”

„Ik onderschat het leed niet. Je zult er maar middenin zitten. Dan zijn er vragen te over, waar ik allerminst overheen wil praten en alle ruimte aan wil geven. Ook de Psalmen zijn er vol van. Tegelijk overkomt ons niet iets vreemds. Jezus zegt: „Ik heb het u voorzegd.” Alles wat gebeurt, is niet alleen een raadsel. Door alles heen realiseert zich ook wat van Hogerhand werd voorzien. En volgens het scenario in Openbaring zal het er eerder erger dan minder op worden. Door die toenemende weeën heen gaat het naar de toekomst van Christus toe. Als je dat beseft, komen de dingen in een ander licht te staan. Niet om er onverschillig over te worden, maar om ons niet door al dat leed uit het veld te laten slaan. Lees je Bijbel nog eens goed na, het stond er allemaal al.”

Uit den boze

In plaats van met de vinger naar God te wijzen, is er alle reden dat mensen eerst naar zichzelf kijken, vindt de predikant. „Wat je ziet is een bevestiging dat wij het kwaad en de gebrokenheid er niet onder krijgen. Als mensen veroorzaken we giga veel leed onder elkaar. Op duizend en één manieren maken we elkaar kapot, in het groot en in het klein. Met dat we van God los leven halen we veel leed en oordeel zelf over ons heen. Dodelijke raketten worden niet door de hemel afgeschoten.”

In de Bijbel worden ook vragen aan God gesteld, maar op een andere manier, aldus ds. Visser. „Het kwaad komt niet uit de hemel vallen, maar is letterlijk uit den boze. De grote vraag in de Psalmen aan God is: Hoelang kunt U dit onrecht en geweld laten bestaan? De Psalmen vragen niet: Hoe kunt U ons dit aandoen? Ze roepen om gericht: Sta op! Doe recht!”

„Maar de Bijbel zegt nog meer over het kwaad. De verschillende vormen van kwaad worden getypeerd als vijanden, die God in Christus de baas zal worden en te niet zal doen. Tot en met de laatste toe: de dood. Volgens Psalm 46 maken mensen oorlog en doet God die oorlogen ophouden. Christenen zouden zich iets meer door die woorden moeten laten voeden, zonder dat je daarmee alles verklaart. Dat helpt om de moed erin te houden. We mogen weten dat de dingen die gebeuren, niet zomaar gebeuren. In alle leed kunnen we ons hoofd opheffen en zien dat de verlossing nabij is. Zoals je ook weet dat de zomer komt als de bomen uitlopen.”

„Ik heb zondag ook de zinloosheid en verbijstering verwoord. Maar daar kan het niet eindigen. God werkt door alles heen naar Zijn toekomst toe. Hij zal oordelen en afrekenen met alles wat uit de boze is. Dat is om te huiveren. En om op te hopen. Zonder dat perspectief blijven we hangen in verbijstering. Die verbijstering is overigens onontkoombaar, zeker als het leed je eigen leven treft. Als ik vandaag zou horen dat mijn zoon verongelukt is, zou ik voorlopig ook met stomheid geslagen zijn. Maar ik hoop dat er daarna een woord van de andere kant komt.”

„En nog iets: te veel slecht nieuws kan een gevaar voor je geloofsleven worden. De boze wil je ondermijnen door God in een kwaad daglicht te zetten. Dan heb je de stilte van de binnenkamer nodig. Daarin laat God zo van Zich horen dat Hij je vertrouwder wordt dan ooit.”

Niet gelukkiger zonder God

De seculiere reflex dat rampen laten zien dat God toch echt niet bestaat, is een uiting van onmacht, vindt ds. Visser. „Er gebeuren dingen waarop wij geen greep hebben. Onze onmacht projecteren we dan op God. Als er een almachtig God is dan had Hij het toch kunnen voorkomen? Mensen die dit om het hardst roepen, willen intussen zelf de vrije hand. De Almachtige moet hen vooral niet tegenhouden als zij hun verkeerde gang willen gaan. Achter dat felle afgeven op God zit bovendien nogal eens angst dat God misschien toch wel zou kunnen bestaan. Onbegrijpelijk leed is dan een reden om God eens te meer van je lijf te houden en het gelijk van je ongeloof te bewijzen.”

„Wat ik weleens tegen zulke mensen zeg: Goed, dan schaffen God af. Laten we het niet meer over Hem hebben, want Hij is er volgens jou toch niet. Maar wat houd je dan over: een rampplek, ISIS, onrecht en ongeluk, het kwaad dat mensen elkaar aandoen. Daar zul je het dan mee moeten doen. Er is geen uitkomst. Nog erger: we hebben het allemaal zelf gedaan. Geen laatste woord. Niemand die uiteindelijk recht doet en alles rechtzet. Je houdt niets anders over dan je eigen ellende, verdriet en je eigen verantwoordelijkheid. Kijk maar of je daar gelukkiger van wordt.”

„Natuurlijk zijn er vragen. Maar als er Eén is die lijdt aan deze wereld, is het God. Hij is er in Christus midden in gaan staan. Erin ondergegaan en eruit opgestaan. Als er Eén is die ons hoop geeft, is Hij het. Als er al een raadsel is, dan is het dat God zo lang geduld heeft. Dat Hij niet zegt: „Ik ben klaar met heel die wereld.” Ik zou maar oppassen met al te veel commentaar op Hem te leveren. Het zou weleens kunnen –ik weet het wel zeker– dat er niemand is op wie we zo zijn aangewezen en die ons zo kan helpen als Hij.”

Openheid

De Amsterdamse Noorderkerk stelde de afgelopen dagen de kerk open om een luisterend oor te bieden voor mensen. Dat is een belangrijke roeping voor christenen in deze dagen, vindt ds. Visser. „Laten we ruimte scheppen om op een eerlijke en bewogen manier de verhalen van mensen te horen en niet gelijk grote antwoorden bij de hand te hebben. De evangeliën zeggen dat als Jezus de schare zag, Hij innerlijk met ontferming bewogen werd. In navolging van Hem willen wij open en gastvrij zijn. Alleen die openheid al laat iets zien van God, Die te allen tijde onze Toevlucht is. Dat is iets van de navolging van Christus in de meest diepe zin: er zijn voor de ander zonder dat je iets ontvangt. En alles wat in zo’n ontmoeting méér gebeurt, is een genadig geschenk.”